Seanca e 55 -të e Këshillit të të Drejtave të Njeriut, e mbajtur të hënën, 18 Mars, u shënua me prezantimin e një raporti të dëmshëm për situatën e të drejtave të njeriut në Iran nga Javaid Rehman, Raportuesi Special i Kombeve të Bashkuara. Raporti i Rehmanit hedh dritë mbi përshkallëzimin alarmant të abuzimeve të të drejtave të njeriut nën sundimin e mullahëve në Iran, duke nxjerrë në pah shkeljet e egra duke filluar nga ekzekutimet deri në shtypjen e mospajtimit dhe diskriminimit ndaj pakicave etnike dhe fetare.
Raporti i Rehmanit erdhi në thembra të një zbulimi tjetër të rëndësishëm në 8 Mars, kur misioni i Kombeve të Bashkuara për gjetjen e fakteve deklaroi në raportin e tij paraprak se Teheran kishte kryer krime kundër njerëzimit gjatë shtypjes së kryengritjes së vitit 2022. Misioni nënvizoi përdorimin e forcës joproporcionale të regjimit për të shuar kundërshtimin, duke pikturuar një pamje të zymtë të peizazhit të të drejtave të njeriut në Iran.
Gjatë seancës së mbajtur në selinë evropiane të Kombeve të Bashkuara në Gjenevë, Rehman shprehu shqetësim të thellë për numrin e përshkallëzuar të ekzekutimeve në Iran, duke përmendur një rritje prej 43% të ekzekutimeve në 2023 në krahasim me një vit më parë. Ai vajtoi mungesën e qasjes në Iran përkundër kërkesave të përsëritura gjatë gjithë mandatit të tij, duke theksuar mosgatishmërinë e regjimit për t’u angazhuar me kontrollin ndërkombëtar.
Raporti i Rehmanit përshkroi një litar abuzimesh të kryera nga regjimi iranian, përfshirë torturat, keqtrajtimin e të burgosurve dhe vrasjet e synuara të pakicave etnike si Kurdët dhe Baluqët. Ai gjithashtu theksoi shtypjen dhe diskriminimin e përhapur me të cilin përballen gratë dhe vajzat, duke përmendur përdorimin e taktikave brutale të policisë kundër tyre.
Për më tepër, Rehman i bëri thirrje bashkësisë ndërkombëtare që të krijojë mekanizma të përgjegjësisë për të adresuar jo vetëm mizoritë e fundit, por edhe shkeljet e gjata të të drejtave të njeriut, duke përfshirë zhdukjet e detyruara dhe ekzekutimet arbitrare që datojnë nga ngjarje të tilla si Masakra e 1988 dhe protestat e nëntorit 2019.
Pas aktakuzës së mallkimit të Rehmanit për regjimin, përfaqësuesit e vendeve të tjera u bashkuan në dënimin e procesverbalit të egër të të drejtave të njeriut të Iranit. Sidoqoftë, në një shfaqje të pacipë të mohimit, një përfaqësues i regjimit iranian hodhi poshtë raportin e Rehmanit si të motivuar politikisht dhe të pabazuar.
Si përgjigje, Rehman përsëriti zhgënjimin e tij në refuzimin e regjimit për t’u angazhuar me misionin e tij, duke pyetur pse autoritetet iraniane vazhduan të pengojnë përpjekjet për të hedhur dritë mbi abuzimet e të drejtave të njeriut nëse nuk kishin asgjë për të fshehur. Ai kundërshtoi akuzat për paragjykime, duke theksuar paanshmërinë e hetimeve të tij dhe urgjencën e adresimit të mizorive të regjimit.
Publikimi i 8 Marsit i fragmenteve nga raporti i Komitetit të Femrave të së Vërtetës shënoi një moment historik të rëndësishëm në kërkimin e drejtësisë dhe përgjegjshmërisë në Iran. Raporti, i cili denoncoi pa mëdyshje veprimet e regjimit si “krime kundër njerëzimit”, kërkoi një ndërprerje të menjëhershme të ekzekutimeve dhe lirimin e të burgosurve politikë.
Sara Hossein, kreu i komitetit të gjetjes së së vërtetës, dha një aktakuzë të ashpër të taktikave shtypëse të regjimit pas kryengritjes së vitit 2022. Ajo nxori në pah arrestimet e përhapura, torturat dhe shënjestrimin e grave dhe avokatëve të të drejtave të njeriut, duke theksuar natyrën sistematike të këtyre abuzimeve. Sipas zonjës Hossein, megjithë përpjekjet e përsëritura për t’u angazhuar me qeverinë iraniane me mirëbesim, regjimi mbeti kokëfortë, duke mohuar qasjen dhe duke refuzuar të adresojë hetime të hollësishme.
Ky zhvillim dërgoi valë tronditëse nëpër Teheran, duke bërë që Gholam-Hossein Mohseni Ejei, kreu i gjyqësorit të regjimit, për t’u përgjigjur me shpejtësi. Sidoqoftë, përpjekja e tij për të diskredituar raportin duke ia atribuar kërcënimeve të fabrikuara kundër Iranit nënvizoi vetëm refuzimin e regjimit për të pranuar mizoritë e veta.
Pas paraqitjes së raportit të Komitetit të Femrave të së Vërtetës, delegatët nga qeveritë dhe organizatat joqeveritare mbajtën fjalime dhe ndanë pikëpamjet e tyre mbi raportin. Kryetari i fundit ishte i burgosuri politik Shabnam Madadzadeh, i cili vuajti një dënim pesë-vjeçar në Burgjet e Evin, Gohardasht dhe Qarchak Varamin.
Fjalimi i pakënaqur i të burgosurit politik Shabnam Madadzadeh në emër të Shoqatës Ndërkombëtare të të Drejtave të Grave theksoi më tej intolerancën e mosmarrëveshjes së regjimit. Megjithë ndërprerjet e përsëritura nga përfaqësuesi i regjimit, Madadzadeh denoncoi me guxim krimet e regjimit kundër njerëzimit, duke theksuar nevojën për përgjegjësi dhe drejtësi.
Këshilli i të Drejtave të Njeriut tani është gati të lëshojë rezoluta që synojnë shtrirjen e mandatave të Raportuesit Special për të Drejtat e Njeriut dhe Komitetin e Findikimit të së Vërtetës.
Ndërsa shkeljet e të drejtave të njeriut vazhdojnë të paarritura, me pakënaqësi mbretërimi në nivelin kombëtar, puna e komitetit të gjetjes së së vërtetës mbetet e domosdoshme. Përpjekjet e saj për të hedhur dritë mbi krimet e regjimit dhe për të mbajtur përgjegjës autorët shërbejnë si një shkëlqim shprese për drejtësi dhe ACC Ountabiliteti në Iran.
Agresioni i pacipë i regjimit ndaj stafit të KB gjatë këtyre seancave, i kryer hapur dhe në qendër të vëmendjes globale, nënvizon mosrespektimin e tij të ashpër për jetën dhe dinjitetin e njeriut. Dikush mund të imagjinohet vetëm se cilat mizori ndodhin në hijet e burgjeve të saj, ku heshtin zërat kundërshtues.