Irani është kritikuar vazhdimisht për përdorimin e ndëshkimeve të rënda trupore, veçanërisht amputimin e dorës, si pjesë e sistemit të tij gjyqësor. Pavarësisht dënimit ndërkombëtar, gjykatat iraniane vazhdojnë të lëshojnë dhe zbatojnë dënime me amputim, veçanërisht për veprat e lidhura me vjedhjen. Këto dënime jo vetëm që shkelin të drejtat themelore të njeriut, por gjithashtu shkaktojnë trauma të gjata psikologjike dhe fizike tek individët që u nënshtrohen.
Rastet e fundit të amputimit të dorës
- Armin dhe Hatef
Më 28 tetor 2024, dy burra, Armin dhe Hatef, u dënuan me prerjen e gishtave nga një gjykatë penale e Teheranit.
Armini tentoi vetëvrasjen në burg në shtator 2024, siç raportohet për shkak të shqetësimit psikologjik të përballjes me një dënim kaq të rëndë.
- Amputim për vjedhje të supozuar të bagëtive – Yousef T.
Në një rast tjetër shqetësues, më 17 korrik 2023, në Burgun Qendror të Qomit iu prenë gishtat e një të burgosuri 35-vjeçar të quajtur Yousef T.
Në mënyrë shqetësuese, të burgosur të tjerë thuhet se u detyruan të dëshmojnë amputimin, i cili u krye duke përdorur një gijotinë mekanike.
- Rasti i Shahab dhe Mehrdad Teimouri – Vëllezërit që i nënshtrohen amputimit
Më 28 tetor 2024, dy vëllezërit, Shahab dhe Mehrdad Teimouri, iu nënshtruan prerjes së gishtërinjve në Burgun Qendror të Urmisë. Ndëshkimi i tmerrshëm u krye duke përdorur një pajisje të ngjashme me gijotinë, pas së cilës vëllezërit u shtruan në spital për pak kohë përpara se të ktheheshin në burg pa kujdesin e duhur mjekësor. Burimet raportojnë se zyrtarët e burgut kanë urdhëruar varrosjen e gishtave të prerë, duke vënë në pah edhe më tej trajtimin çnjerëzor të atyre që i nënshtrohen dënimeve të tilla.
Pavarësisht kundërshtimeve nga avokatët e tyre të caktuar nga gjykata dhe apelimeve në gjykatat më të larta, dënimet u realizuan. Ky rast ilustron zbatimin e pamëshirshëm të dënimeve hudud në Iran, të cilat vazhdojnë edhe përballë kundërshtimeve ndërkombëtare për të drejtat e njeriut.
- Rasti i Hadi Rostamit: I rrahur dhe i dërguar në izolim
Më 5 shkurt 2024, Hadi Rostami, një i burgosur i dënuar me prerjen e katër gishtave të dorës së djathtë, u rrah brutalisht nga rojet e burgut në përgjigje të protestave të tij të vazhdueshme. Pas këtij sulmi, Rostami u transferua në izolim me lëndime të dukshme, duke përfshirë plagë në kokë që shkaktuan gjakderdhje. Në një akt rezistence të dëshpëruar, Rostami filloi një grevë urie të thatë menjëherë pas transferimit të tij.
Në një letër të shkruar nga burgu, Rostami zbuloi se ishte dënuar padrejtësisht, duke pohuar se nuk kishte asnjë përfshirje në 20 nga 28 rastet e vjedhjeve që i atribuoheshin. Pavarësisht këtyre pretendimeve dhe mungesës së provave konkrete, gjykata hodhi poshtë mbrojtjen e tij dhe vazhdoi të jepte një dënim mizor me prerje të gishtit.
Konteksti historik dhe baza ligjore për amputimin e dorës në Iran
Praktika e amputimit të dorës në Iran i ka rrënjët në nenin 278 të Kodit çnjerëzor, i cili autorizon këtë formë dënimi. Për shkelësit për herë të parë, dënimi është zakonisht amputimi i katër gishtave në dorën e djathtë, duke lënë vetëm gishtin e madh dhe pëllëmbën e paprekur. Në rastet e shkeljeve të përsëritura, dënimet mund të përshkallëzohen duke përfshirë edhe amputimin e këmbës së majtë.
Kjo formë e rëndë e ndëshkimit trupor nuk është një fenomen i kohëve të fundit në Iran; gjatë katër dekadave të fundit, janë dokumentuar raste të shumta ku individëve të akuzuar për vjedhje u janë prerë gishtat ose duart, ndonjëherë edhe në pamje të publikut. Sipas Zyrës së Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Njeriut, ndërmjet viteve 2000 dhe 2020, të paktën 237 individë u dënuan me amputim, me 129 prej këtyre dënimeve të kryera. Numri real i viktimave ka të ngjarë të jetë më i lartë pasi besohet se shumë raste nuk raportohen.
Dënimi ndërkombëtar
Praktika e amputimit të dorës si një dënim gjyqësor është një shkelje e qartë e ligjeve ndërkombëtare të të drejtave të njeriut, duke përfshirë Konventën Kundër Torturës dhe Konventën Ndërkombëtare për të Drejtat Civile dhe Politike (ICCPR), të cilat të dyja i ka ratifikuar Irani. Këto traktate ndalojnë trajtimin ose dënimin mizor, çnjerëzor dhe poshtërues. Megjithatë, gjyqësori i Iranit vazhdon të shqiptojë dënime të tilla, shpesh pa gjykime të drejta apo përfaqësim të duhur ligjor për të akuzuarit.
Vazhdimi i amputimit të dorës si një dënim ligjor në Iran nuk është vetëm një shkelje e rëndë e të drejtave të njeriut, por edhe një kujtesë e ashpër e gatishmërisë së regjimit për të përdorur masa brutale për të mbajtur kontrollin. Përdorimi i dënimeve të tilla mesjetare nxjerr në pah nevojën urgjente për ndërhyrje ndërkombëtare.
