15 shtator 2024
Profesor Javaid Rehman, ish-Raportuesi Special i OKB-së për të drejtat e njeriut në Iran, e përfundoi mandatin e tij gjashtëvjeçar me një raport novator që akuzonte Republikën Islamike për kryerjen e gjenocidit kundër qytetarëve të vet. Raporti, i publikuar në korrik, u fokusua në një seri ekzekutimesh masive që ndodhën midis viteve 1981 dhe 1982, dhe një tjetër në 1988.
Gjetjet e Rehman detajuan një sërë abuzimesh të të drejtave të njeriut, duke përfshirë ekzekutimet masive, zhdukjet me forcë dhe masakrën e 1988-ës të mijëra të burgosurve politikë. Raporti theksoi gjithashtu persekutimin e pakicave fetare, grave dhe fëmijëve nga regjimi.
Masakra e vitit 1988 mbetet një kapitull thellësisht i dhimbshëm në historinë e Iranit. Nën urdhrat e Udhëheqësit Suprem të atëhershëm Ayatollah Khomeini, qeveria iraniane ekzekutoi sistematikisht mijëra të burgosur politikë. Objektivat kryesore ishin anëtarët e Organizatës së Muxhahedinëve të Popullit të Iranit (PMOI ose MEK), por grupe të tjera të majta gjithashtu u kapën në spastrim.
Kur Khomeini u detyrua të pranonte një armëpushim në luftën shkatërruese tetë-vjeçare me Irakun, ai u përpoq të zbuste disfatën dhe të parandalonte një reagim të brendshëm duke urdhëruar masakrën e të burgosurve politikë.
Në një shfaqje hakmarrjeje dhe frikës ndaj PMOI-t, ai nxori një dekret ku thuhej: “Si hipokritët tradhtarë [PMOI] nuk besojnë në Islam dhe fjalët e tyre nuk janë gjë tjetër veçse mashtrim dhe hipokrizi dhe siç kanë rrëfyer udhëheqësit e tyre se janë bërë renegatë dhe ndërsa po bëjnë luftë kundër Perëndisë, dhe … Dekretohet që ata që janë të burgosur në të gjithë vendin dhe qëndrojnë të palëkundur në mbështetjen e tyre për Monafeqin [PMOI], po bëjnë luftë kundër Zotit dhe dënohen me ekzekutim.”
“Komisionet e Vdekjes” u krijuan në të gjithë Iranin për të identifikuar dhe dënuar të burgosurit që refuzonin të braktisnin bindjet e tyre politike. Viktimat shpesh varroseshin në varre masive të pashënuara, familjet e tyre mbetën pa përgjigje.
Ndërkohë që shumë autorë i kanë shpëtuar drejtësisë, janë bërë përpjekje për të zbardhur personat e përfshirë. Emrat e afro 100 anëtarëve të “Komisionit të Vdekjes” janë bërë publike, shumë prej të cilëve vazhdojnë të mbajnë poste të pushtetit në Iran. Grupet e të drejtave të njeriut po i kërkojnë Kombeve të Bashkuara të ndërmarrin veprime për t’i dhënë fund pandëshkueshmërisë në Iran dhe për të sjellë para drejtësisë përgjegjësit për masakrën e vitit 1988.
Pavarësisht përpjekjeve të qeverisë iraniane për të diskredituar Rehmanin, raporti i tij mori mbështetje nga organizatat dhe ekspertët ndërkombëtarë të të drejtave të njeriut. Mbi 340 avokatë, studiues të së drejtës ndërkombëtare dhe ekspertë aktualë dhe ish të OKB-së nënshkruan një deklaratë që mbron integritetin profesional të raportit.
Këshilli Kombëtar i Rezistencës së Iranit (NCRI), e cila ka mbrojtur prej kohësh drejtësinë për viktimat e masakrës së 1988, mirëpriti gjetjet e Rehman. Grupi kryesor përbërës i grupit, Organizata e Muxhahedinëve të Popullit të Iranit (PMOI/MEK), ishte në shënjestër të qartë nga fetvaja që çoi në vrasje.
Pjesëmarrja e Rehman në një konferencë më 24 gusht në Paris nxiti më tej zemërimin e qeverisë iraniane. Teherani argumentoi se çdo kontakt midis raportuesve të posaçëm të OKB-së dhe opozitës iraniane rrezikonte besueshmërinë e tyre. Megjithatë, Rehman i hodhi poshtë këto kundërshtime, duke deklaruar se ishte e rëndësishme për të që t’i prezantonte gjetjet e tij viktimave dhe familjeve të tyre.
Në një deklaratë, Rehman theksoi se ai shërbeu si Raportues Special pa pagesë për gjashtë vjet, duke iu përmbajtur rreptësisht kodit të sjelljes së OKB-së. Ai vuri në dukje se përmes fushatës së shpifjeve, autoritetet iraniane po përpiqeshin të “iknin dhe të shmangnin llogaridhënien” për krimet e tyre mizore, ndër to masakrën e mijëra të burgosurve politikë në 1988.
“Ishte e rëndësishme për mua të merrja pjesë në këtë takim, të prezantoja gjetjet e mia dhe të kisha një takim me viktimat dhe familjet e tyre disa prej të cilëve i kisha intervistuar,” tha Rehman, duke shtuar, “Është tronditëse që ata që bëjnë pretendime të tilla kanë kaq pak respekt për integritetin dhe reputacionin tim, thjesht për pjesëmarrjen në një konferencë që lidhej drejtpërdrejt me raportin tim mbi ‘krimet mizore’”.
Ai paralajmëroi gjithashtu se do të ndërmarrë veprime ligjore kundër atyre që përhapin akuza të rreme kundër tij dhe i kërkoi komunitetit ndërkombëtar të përqëndrohet në gjetjet e raportit të tij, i cili dokumenton shkelje të rënda të të drejtave të njeriut të kryera nga autoritetet iraniane.
Qeveria iraniane ka kërkuar gjithashtu të diskreditojë burimet e përdorura nga Rehman në raportin e tij. Teherani ka pohuar se burimet e lidhura me PMOI nuk duhet të citohen në raportet e ekspertëve të pavarur, pavarësisht nga statusi i tyre si dëshmitarë okularë të abuzimeve të të drejtave të njeriut.
PMOI ka dokumentuar vdekjen e 100,000 anëtarëve të saj gjatë dekadave, me më shumë se një të katërtën që i atribuohet masakrës së vitit 1988. NCRI ka pohuar prej kohësh se numri i të vdekurve nga masakra ishte rreth 30,000.
Raporti i Rehman ka sjellë vëmendje të përtërirë për masakrën e vitit 1988 dhe nevojën për drejtësi. Ai ka bërë thirrje për një hetim ndërkombëtar për të garantuar përgjegjësinë për viktimat dhe për të parandaluar përsëritjen e mizorive të ngjashme.
Bruce McColm është President i Institutit për Strategji Demokratike dhe ish-Drejtor Ekzekutiv i Freedom House
