Foto e dosjes: Familjet dhe të mbijetuarit e masakrës së vitit 1988 mbajtën një ekspozitë përpara selisë së Kombeve të Bashkuara në Gjenevë më 15 shtator 2017.
Që nga fundi i vitit 2017, Irani ka pësuar disa kryengritje kundër regjimit. E para nga këto nxiti një fjalim nga udhëheqësi suprem i regjimit, Ali Khamenei, i cili pranoi se Organizata e Muxhahedinëve të Popullit të Iranit (PMOI/MEK) e kishte drejtuar atë kryengritje drejt një mesazhi të ndryshimit të regjimit. Që atëherë, thirrje të ngjashme për një ndryshim të përgjithshëm të qeverisë janë rritur nga çdo protestë e madhe, duke përfshirë ato që fillimisht përqendrohen në çështje specifike si shkurtimet e fundit të subvencioneve ushqimore dhe një shembje ndërtesash në qytetin e Abadan, i cili u konsiderua gjerësisht si një pasojë e korrupsionit të regjimit.
Këmbëngulja e kësaj trazire përfshin sfidën e përkeqësimit të represionit. Vetëm gjatë një kryengritjeje në nëntor 2019, mbi 1,500 aktivistë iranianë u vranë në ngjarje me të shtëna masive, megjithatë demonstratat në shkallë të gjerë rifilluan ne më pak se dy muaj më vonë, të nxitura nga tentativa e regjimit për mbulimin e një sulmi raketor që shkatërroi një aeroplan komercial afër Teheranit. Ato protesta theksuan kërkesën e publikut iranian që autoritetet e regjimit të mbahen përgjegjës në skenën ndërkombëtare për keqbërjet e tyre. Megjithatë, përgjigja nga komuniteti ndërkombëtar ishte e heshtur dhe ka mbetur e tillë përballë shembujve të ndryshëm të freskët të asaj keqbërjeje.
Këto strategji përbëjnë zbutje dhe e kanë inkurajuar Iranin që të përshpejtojë ndjekjen e objektivave të ndryshëm keqdashës, duke synuar disidentët në vend, si dhe armiqtë e perceptuar jashtë vendit.
Efektet e shfaqura të zbutjes mund të shihen në gjëra të tilla si nxitja e regjimit për aftësinë e armëve bërthamore, përdorimi i tij i pengmarrjes dhe terrorizmit si mjete të shtetësisë, dhe tendenca e tij për të shkelur të drejtat themelore të qytetarëve iranianë. Angazhimi i regjimit ndaj fenomenit të fundit u bë i dukshëm vitin e kaluar kur Khamenei vendosi Ebrahim Raisin si president të regjimit. I njëjti vendim sqaron shkallën në të cilën Teherani ka arritur të presë mosndëshkim në çështje të tilla pas dekadave të pajtimit perëndimor.
Kush është Ebrahim Raisi, një kandidat në zgjedhjet presidenciale në Iran dhe një xhelat në masakrën e vitit 1988
Nëse të shtënat masive në vitin 2019 dhe një përshkallëzim i vazhdueshëm i shkallës udhëheqëse botërore të ekzekutimeve të Iranit janë efekti i atij mosveprimi,atehere edhe çështje te tjera të ngjashme me rëndësi të drejtpërdrejtë për komunitetin ndërkombëtar do të jenë shkak i atij mosveprimi. Në fakt, nuk ka nevojë as të imagjinohet. Vitet e fundit, Teherani e ka përshpejtuar praktikën e marrjes peng të shtetasve të huaj dhe të dyfishtë, pasi arriti në përfundimin se shkëmbimet e mëparshme të të burgosurve dhe lëshimet shoqëruese kanë rezultuar nje praktikë fitimprurëse.
Aktualisht, të paktën 20 individë të tillë mbahen robër në Iran, me disa prej tyre që përballen me dekada burgim apo edhe ekzekutim mbi bazën e akuzave të sajuara qartësisht. Megjithatë, larg nga nxitja e një rivlerësimi kritik të përgjigjeve perëndimore ndaj kësaj praktike, disa nga pengjet e fundit duket se janë gati të nxisin lirimin e kriminelëve famëkeq iranianë si Assadollah Assadi.
Në vitin 2018, Assadi organizoi një komplot terrorist për të ndezur eksploziv në tubimin e NCRI-së të atij viti, i cili pa dhjetëra mijëra emigrantë dhe mbështetës politikë që u bashkuan në një hapësirë ngjarjesh pranë Parisit. Komploti përfundimisht u pengua nga zbatimi i ligjit evropian, por ai kishte potencialin të ishte sulmi më i keq terrorist në kontinent deri më sot, dhe vitin e kaluar një gjykatë belge dënoi Assadin, një ish-diplomat, me 20 vjet burg.
Teherani ka protestuar me zë të lartë ndaj ndjekjes penale dhe dënimit, duke përsëritur kështu pritjen e tij për mosndëshkim të gjerë. Në mars, qeveritë e Iranit dhe Belgjikës nënshkruan një traktat për të krijuar terrenin për lirimin e Assadit, i cili u zbulua për publikun vetëm në fund të qershorit, kur u paraqit në parlamentin belg për ratifikim. Traktati u ratifikua nga parlamenti belg, që do të thotë se Assadi ka të ngjarë të shkëmbehet me një shtetas belg, arrestimi i dyshimtë i të cilit u pranua vetëm kohët e fundit.
NCRI me të drejtë ka shprehur shqetësimin për implikimet e drejtpërdrejta të lirimit të mundshëm të Assadit dhe gjithashtu për potencialin e tij për të frymëzuar shkëmbime të ngjashme, që përfshijnë kombe të tjera evropiane. Në veçanti, kritikët e regjimit iranian janë të shqetësuar se këmbëngulja e strategjive pajtuese mund të zvogëlojë hapin e vetëm madhor që është ndërmarrë ndonjëherë drejt mbajtjes së atij regjimi përgjegjës për masakrën e vitit 1988 dhe krime të tjera të pazgjidhura kundër njerëzimit.
Në fillim të këtij muaji, një gjykatë në Stokholm dha një dënim të përjetshëm për një pjesëmarrës në atë masakër. Ish-zyrtari i burgut iranian Hamid Noury u arrestua në vitin 2019 mbi parimin e juridiksionit universal për shkelje të rënda të ligjit ndërkombëtar dhe NCRI shpresonte menjëherë se ndjekja e tij do të shërbente si udhërrëfyes për shumë gjëra te tjera të njëjta, duke i dhënë fund epokës së mosndëshkimit të Teheranit.
Ish-zyrtari iranian Hamid Nouri dënohet me burgim të përjetshëm për rol në ekzekutime massive