Më 3 prill 2025, Këshilli i Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Njeriut votoi për zgjatjen e mandateve të raportueses speciale për të drejtat e njeriut në Iran, Mai Sato, dhe Misionit të Pavarur të Faktmbledhësve të krijuar për të hetuar abuzimet e vazhdueshme të të drejtave të njeriut në Iran. Rezoluta u miratua me 24 vota pro, 8 kundër dhe 15 abstenime gjatë seancës vjetore të Këshillit në Gjenevë.
Rezoluta, e hartuar nga Islanda, Gjermania, Maqedonia e Veriut, Moldavia, Mbretëria e Bashkuar dhe Irlanda e Veriut, u prezantua në sekretariatin e Këshillit më 21 mars 2025 dhe u miratua zyrtarisht më 3 prill. Nisma pasqyron shqetësimin në rritje ndërkombëtar mbi abuzimin sistematik të të drejtave të njeriut nga regjimi iranian, veçanërisht pas kryengritjes së vitit 2022.
Shkeljet e dokumentuara të të drejtave të njeriut
Rezoluta thekson një gamë të gjerë shkeljesh të kryera nga regjimi iranian, duke përfshirë:
- Represioni sistematik i grave, pakicave etnike dhe fetare dhe disidentëve politikë.
- Një rritje alarmante e ekzekutimeve, duke përfshirë ato që synojnë gratë, të miturit dhe individët e dënuar pas gjyqeve të rreme të motivuara politikisht.
- Mosndëshkimi strukturor i dhënë zyrtarëve të përfshirë në represion dhe dhunë ndaj protestuesve.
- Përdorimi i dënimit me vdekje si një mjet i frikësimit dhe shtypjes politike, duke përfshirë akuzat që nuk plotësojnë pragun e “krimeve më të rënda” sipas ligjit ndërkombëtar.
Misionit të Pavarur për Gjetje të Fakteve, i themeluar fillimisht në nëntor 2022, iu dha një mandat më i gjerë për të hetuar dhe ruajtur provat e krimeve kundër njerëzimit, duke përfshirë dhunën me bazë gjinore, shtypjen e dhunshme të protestave dhe diskriminimin etnik dhe fetar. Ajo ka qenë gjithashtu e ngarkuar me përgatitjen e provave për procedurat e ardhshme ligjore kundër zyrtarëve të regjimit që janë përgjegjës për këto krime.
Deklarata nga mbështetësit dhe kundërshtarët
Përfaqësuesit nga Belgjika, Brazili, Zvicra, Islanda dhe Spanja shprehën mbështetje të fortë për rezolutën. Përfaqësuesi i Belgjikës, në veçanti, theksoi domosdoshmërinë e vazhdimit të punës së Misionit Faktmbledhës për shkak të rritjes alarmante të ekzekutimeve dhe shënjestrimin e aktivistëve dhe disidentëve, përfshirë të miturit. Përfaqësuesi belg vuri në dukje, “Përdorimi në rritje i dënimit me vdekje kundër të miturve dhe të burgosurve politikë është i papranueshëm dhe kërkon një shqyrtim të vazhdueshëm ndërkombëtar”.
Përfaqësuesi i Brazilit tërhoqi vëmendjen ndaj persekutimit të vazhdueshëm të komunitetit Bahá’í dhe shtypjes më të gjerë shoqërore të grave dhe pakicave. Delegati i Zvicrës avokoi për zgjerimin e mandatit të Misionit Faktmbledhës për të përfshirë raste të reja të abuzimeve të të drejtave të njeriut të lidhura me shtypjen e protestave të fundit.
Në të kundërt, përfaqësuesi i regjimit iranian e hodhi poshtë rezolutën si një “shpërdorim burimesh” dhe u përpoq të largonte vëmendjen duke i kërkuar Këshillit që në vend të kësaj të fokusohej në Gaza. Kina, Kuba, Indonezia, Sudani, Vietnami dhe Bolivia votuan kundër rezolutës, ndërsa Katari, Kuvajti dhe Gjeorgjia abstenuan.
Rëndësia e Rezolutës
Për herë të parë, një organ i OKB-së i ka bërë thirrje në mënyrë eksplicite regjimit iranian që t’i japë fund pandëshkueshmërisë së tij strukturore dhe të zbatojë reforma themelore ligjore për të parandaluar shkeljet e mëtejshme të të drejtave të njeriut. Zgjatja e mandatit të Raportueses Speciale dhe operacionet e Misionit Faktmbledhës shihet si një hap kritik drejt përgjegjësisë për krimet e kryera nën regjimin klerikal.
Amnesty International, e cila mbështeti zgjatjen, e përshkroi rezolutën si “historike”, duke theksuar se ajo u dërgon një mesazh të qartë zyrtarëve iranianë se ata nuk mund t’i shpëtojnë përgjegjësisë për veprimet e tyre.
Mai Sato, Raportuesja Speciale për Iranin që nga korriku 2024, ka për detyrë të ofrojë raporte periodike si për Këshillin e të Drejtave të Njeriut ashtu edhe për Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së. Regjimi iranian ka vazhduar t’i mohojë aksesin e saj në vend, duke mbajtur një politikë të refuzimit të hyrjes për të gjithë raportuesit e OKB-së për të drejtat e njeriut për më shumë se dy dekada.
Misioni i Gjetjes së Fakteve, i udhëhequr nga gjyqtarja Sara Hussein, do të vazhdojë të përpilojë prova dhe dëshmi në lidhje me shkeljet e të drejtave të njeriut, me fokus në mbajtjen e autorëve përgjegjës sipas parimit të juridiksionit universal. Huseini raportoi më parë për mijëra faqe dokumentesh, dëshmi viktimash dhe prova që tregojnë shkelje të përhapura dhe sistematike nga regjimi.
Kalimi i rezolutës nënvizon zhgënjimin në rritje të komunitetit ndërkombëtar me abuzimet dhe shpërfilljen e vazhdueshme të Teheranit për të drejtat themelore të njeriut. Mbetet për t’u parë nëse kontrolli i shtuar do të përkthehet në përmirësime të prekshme për viktimat e brutalitetit të regjimit.
