Më 14 prill 2025, u publikua një skedar i dytë audio që përmban Ayatollah Hossein Ali Montazeri duke diskutuar për ekzekutimet masive të të burgosurve politikë në Iran gjatë verës së vitit 1988. Takimi kishte ndodhur në janar 1989 mes Montazerit dhe të ashtuquajturit “Komiteti i Vdekjes”, një grup zyrtarësh të regjimit të emëruar nga Udhëheqësi Suprem i atëhershëm, Ruhollah Khomeini, për të kryer këto ekzekutime. Në atë kohë, Montazeri ishte pasardhësi i caktuar i Khomeinit, por ishte larguar nga pozita për shkak të kundërshtimit të tij ndaj vrasjeve masive.
Regjistrimi i ri, megjithëse i redaktuar dhe i paplotë, hedh dritë të mëtejshme mbi krimet e regjimit, veçanërisht mbi ekzekutimet masive të anëtarëve të Organizatës së Muxhahedinëve të Popullit të Iranit (PMOI/MEK) dhe kundërshtarëve të tjerë politikë. Deklaratat e Montazerit në audio tregojnë shqetësimin e tij të thellë për ndikimin afatgjatë të këtyre ekzekutimeve, si në ndjenjën publike ashtu edhe në legjitimitetin e regjimit.
Montazeri kritikoi regjimin e udhëhequr nga Khomeini dhe sistemin e Velayat-e Faqih (kujdestaria e juristit islam), duke deklaruar se populli iranian ishte bërë gjithnjë e më i zhgënjyer dhe i larguar. Ai theksoi se familjet e të ekzekutuarve po shfaqnin gjithnjë e më shumë simpati ndaj PMOI, duke sugjeruar se taktikat brutale të regjimit po ktheheshin kundër vetes: “Velayat-e Faqih është bërë e neveritshme për popullin… ne vetëm sa po i shtojmë.”
Në një audio të mëparshme të publikuar në vitin 2016, Montazeri kishte dënuar tashmë veprimet e Komitetit të Vdekjes, që përfshinte edhe figura që sot janë të njohura, si Ebrahim Raisi. Ai i quajti ekzekutimet “krimi më i madh” i kryer nga Republika Islamike dhe paralajmëroi se këto akte do të përdoreshin kundër tyre në arenën ndërkombëtare.
Audioja më e fundit përmban gjithashtu përmendje tronditëse të disa ngjarjeve specifike. Montazeri përmend ekzekutimin e 300 anëtareve femra të PMOI-së që ishin kapur gjatë Operacionit Forough Javidan (Drita e Përjetshme), një ofensivë e PMOI-së në vitin 1988. Ai përshkruan përpjekjet e tij për të ndërhyrë dhe shpëtuar dy prej grave që ishin shtetase franceze, por lutjet e tij u injoruan. Ai flet gjithashtu për një vajzë të re të devotshme që la një testament të mbushur me besim fetar, por u ekzekutua vetëm për shkak të kundërshtimit ndaj Republikës Islamike. Ai vuri në dyshim nëse ekzekutime të tilla ishin të justifikueshme sipas jurisprudencës islame.
Publikimi i audios së dytë i jep më shumë peshë dënimit ndërkombëtar të masakrës së vitit 1988. Në korrik 2024, Profesori Javaid Rehman, atëherë Raportues Special i OKB-së për të drejtat e njeriut në Iran, e quajti masakrën si “krime kundër njerëzimit” dhe “gjenocid.” Ai përmendi fetvanë e Khomeinit për ekzekutimet si provë e qëllimit gjenocidal, veçanërisht duke e trajtuar PMOI-në si një grup fetar.
Raporti përfundimtar i Rehman bëri thirrje për veprim të menjëhershëm ndërkombëtar, duke i kërkuar vendeve anëtare të OKB-së të zbatojnë juridiksionin universal për të hetuar dhe ndjekur penalisht përgjegjësit. Ai theksoi përmasat e gjera të përfshirjes, që përfshijnë gjyqtarë, prokurorë, zyrtarë të burgjeve, anëtarë të Gardës Revolucionare Islamike (IRGC) dhe të gjithë ata që ndihmuan në kryerjen dhe fshehjen e mizorive.
Audioja e sapo zbuluar ekspozon më tej mizoritë e së kaluarës së regjimit dhe forcon thirrjet për drejtësi në skenën globale.
