Lufta dyvjeçare në Gaza, e cila filloi me sulmin e Hamasit ndaj Izraelit më 7 tetor 2023, është bërë një nga konfliktet më me ndikim në historinë moderne të Lindjes së Mesme. Përveç kostos së madhe njerëzore, kjo luftë ndryshoi ndjeshëm ekuilibrin rajonal të pushtetit—veçanërisht në dëm të regjimit klerikal iranian. Edhe mediat shtetërore të lidhura me regjimin kanë pranuar se Teherani doli një nga humbësit më të mëdhenj. Strategjia e Udhëheqësit Suprem Ali Khamenei për t’u përfshirë në konfliktin e Gazës, nën justifikimin e mbështetjes për të ashtuquajturin “Bosht i Rezistencës”, kishte në fakt synimin të shpërqendronte vëmendjen nga trazirat e brendshme në Iran. Por rezultati ishte erozioni i ndikimit rajonal të Iranit, izolimi ndërkombëtar dhe një destabilizim i thellë i brendshëm.
Gazeta Jomhouri Eslami—një nga botimet më zyrtare dhe historikisht besnike ndaj Khamenei-t—pranoi në mënyrë të pazakontë se sulmi i Hamasit më 7 tetor ishte një “gabim strategjik”. Ky pranim i rrallë publik tregon se edhe brenda qarqeve të pushtetit, lufta e Gazës tashmë konsiderohet një disfatë strategjike. Pasojat e kësaj llogaritjeje të gabuar shfaqen në tre fusha kryesore: rajonale, ndërkombëtare dhe të brendshme.
1. Ekuilibri Rajonal: Rënia e rrjetit të përfaqësuesve të Teheranit
Para luftës në Gaza, Teherani kishte ndërtuar një rrjet të gjerë grupesh të armatosura në gjithë Lindjen e Mesme—nga Hezbollahu në Liban dhe Huthët në Jemen, deri te milicitë në Irak dhe fraksionet palestineze. Këto grupe shërbenin si “thellësi strategjike” e Iranit. Megjithatë, konflikti në Gaza e ekspozoi këtë rrjet si të brishtë dhe joefektiv.
Sipas Jomhouri Eslami, një nga humbjet më të mëdha të Iranit ishte “rënia graduale e pozicionit të tij në Siri dhe Liban.” Vrasja e udhëheqësit të Hezbollahut, Hassan Nasrallah, dhe humbjet e rënda në forcat e lidhura me Teheranin ndryshuan ekuilibrat politikë të Libanit, duke sjellë në pushtet një qeveri më të afërt me SHBA-në dhe shtetet arabe. Në Siri, rënia e dinastisë së Assadëve shkatërroi vite investimesh iraniane, duke e lënë Teheranin të poshtëruar dhe politikisht të rrënuar.
Në Jemen, goditjet ajrore dhe detare dobësuan ndjeshëm Huthët, një nga përfaqësuesit kryesorë të Iranit. Përpjekja e regjimit për të hapur disa fronte kundër Izraelit dhe Perëndimit përfundoi duke shkaktuar një zinxhir disfatash rajonale. Në vend që të shfaqte forcë, Irani tregoi kufijtë e ndikimit të tij dhe lodhjen e strategjisë përmes përfaqësuesve.
2. Arena Ndërkombëtare: Izolimi i thelluar i Teheranit
Strategjia e Teheranit “drejt Lindjes” synonte forcimin e lidhjeve me Kinën dhe Rusinë përballë presionit perëndimor. Kjo strategji u shemb plotësisht nën peshën e krizës së Gazës. Ndërhyrja e drejtpërdrejtë e Iranit në konflikt e përkeqësoi situatën. Tensionet kufitare me Izraelin alarmuan si Moskën ashtu edhe Pekinin. Të dyja fuqitë zgjodhën stabilitetin rajonal në vend të përplasjes.
Si pasojë, shpresat për mbështetje lindore u shuan, ndërsa shtetet arabe si Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe u afruan më shumë me aleancat perëndimore. Momenti vendimtar erdhi në verën e vitit 2025, kur sulmet ajrore të përbashkëta SHBA-Izrael goditën objektet bërthamore iraniane. Këto sulme treguan dobësinë ushtarake të regjimit dhe shkatërruan imazhin e tij të “fuqisë penguese”.
Edhe Jomhouri Eslami pranoi se “qindra iranianë, përfshirë komandantë të lartë dhe shkencëtarë bërthamorë, u vranë” gjatë luftës dymbëdhjetëditore midis Iranit dhe Izraelit. Këto pranimet e rralla tregojnë një vetëdije të paprecedentë të humbjes brenda vetë regjimit. Donald Trump deklaroi më vonë se pa bombardimin e qendrave bërthamore iraniane, as Hamasi dhe as qeveritë arabe nuk do ta kishin pranuar planin përfundimtar të paqes—duke nënvizuar më tej përjashtimin e Iranit nga rendi i ri rajonal.
3. Brenda Vendit: Legjitimiteti i gërryer dhe kriza në rritje
Në planin e brendshëm, lufta në Gaza ka përkeqësuar krizën ekonomike dhe politike të Iranit. Barra financiare e luftërave jashtë vendit, mes inflacionit rekord, papunësisë dhe rënies së valutës, ka ndezur zemërimin publik. Në vend që të shpërqendronte popullin nga pakënaqësitë e brendshme, strategjia e Khamenei-t rezultoi e kundërta. Shumë iranianë, sidomos të rinjtë, e shohin tani ndërhyrjen e regjimit në konfliktet e huaja si burimin kryesor të varfërisë dhe pasigurisë.
Protestat e punëtorëve, mësuesve dhe grupeve politike janë shtuar, ndërsa ndarjet brenda elitës qeverisëse janë bërë të dukshme. Editoriali i Jomhouri Eslami që e quajti sulmin e Hamasit një “gabim” dhe armëpushimin një “hap pozitiv” tregon se edhe vetë strukturat e regjimit po dyshojnë në strategjinë e Khamenei-t. Ndërkohë, zemërimi global për katastrofën humanitare në Gaza e ka dëmtuar edhe më shumë imazhin e Iranit, duke e rritur koston politike të përfshirjes së tij.
Një strategji e dështuar dhe pasojat e saj
Në fund, lufta në Gaza tregoi se politika e jashtme e bazuar në luftëra përfaqësuese dëmton vetë agresorin. Ndërhyrjet ushtarake nuk sollën fitime për Iranin. Bastet e Teheranit për zgjerimin e ndikimit përmes Hamasit dështuan plotësisht. Këto përpjekje shteruan burimet e vendit dhe dobësuan aleancat rajonale. Situata përkeqësoi edhe më shumë krizat e brendshme të regjimit.
Edhe mediat më besnike shtetërore tani pranojnë se lufta nuk solli fitore—vetëm shkatërrim për Iranin dhe aleatët e tij. Konflikti përfundoi nën planin e paqes të Donald Trump, duke e përjashtuar plotësisht Teheranin nga negociatat. Khamenei, që dikur synonte të udhëhiqte “Boshtin e Rezistencës,” tani është plotësisht i izoluar. Ai ka humbur ndikimin si në rajon ashtu edhe në arenën ndërkombëtare. Brenda vendit, përballet me pakënaqësi dhe protesta që po rriten çdo ditë.
Ndërsa kryengritjet në Iran po përhapen, pushteti i jashtëm i regjimit po shembet gradualisht. Disfata e Khamenei-t në krizën e Gazës nuk është vetëm një humbje strategjike. Ajo përfaqëson gjithashtu një pikë të rëndësishme kthese historike. Kjo mund të shënojë fillimin e fundit të sundimit të tij. Siç duket, këtë rezultat e ka përcaktuar vetë historia.
