Ali Khamenei është lideri aktual suprem i regjimit të mullahëve në Iran. Khamenei është përfundimisht përgjegjës për të gjitha shkeljet e të drejtave të njeriut në të gjithë Iranin dhe ndërhyrjen terroriste në vende të tjera si zyrtari më i fuqishëm i regjimit teokratik me fjalën e fundit për të gjitha çështjet shtetërore.
85-vjeçari Khamenei, i cili u ngrit brenda natës nga grada klerikale e Hoxhat al-Islam në Ajatollah, u bë Udhëheqës Suprem në vitin 1989 pas vdekjes së themeluesit të regjimit Ruhollah Khomeini, pavarësisht se i mungonte grada e kërkuar e marja-e taghlid (burimi të emulimit).
Zyra e Udhëheqësit Suprem, nën mbikëqyrjen e Khameneit dhe djalit të tij më të madh Mojtaba, është një ent që mbikëqyr dhjetëra institucione të sigurisë, politike dhe ekonomike.
Pasuria e Khameneit vlerësohet të jetë afër 200 miliardë dollarë.
Vitet e hershme dhe arsimi
Ali Khamenei lindi më 19 prill 1939 në qytetin Mashhad, në verilindje të Iranit. Ai filloi studimet në shkollën Dianati të Mashhadit. Khamenei u njoh me politikën në moshën 23-vjeçare kur Khomeini hodhi poshtë “Revolucionin e Bardhë”, një seri reformash të nisura në Iran në vitin 1963 nga Shahu, diktatori i atëhershëm monarkial i Iranit. Pas revolucionit të vitit 1979, Khamenei u emërua përfaqësues i Këshillit Revolucionar në Ministrinë e Mbrojtjes.
Pas vdekjes së Ajatollah Mahmud Taleghani, Khamenei u emërua nga Khomeini si imam i faljes së xhumasë në kryeqytetin iranian Teheran. Pas vdekjes së presidentit të atëhershëm të regjimit Mohammad Ali Raxhai dhe kryeministrit të atëhershëm të regjimit Mohammad Xhavad Bahonar, Khamenei u emërua president.
Ali Khamenei (në mes), Ruhollah Khomeini (djathtas) dhe djali i Khomeinit, Ahmad (majtas)
Ali Akbar Hashemi Rafsanjani, një klerik me ndikim i afërt me Khomeinin, sugjeroi që Khamenei të emërohej si Udhëheqësi Suprem i regjimit pas vdekjes së Khomeinit në 1989. Hossein Ali Montazeri ishte për vite pasardhësi i caktuar i Khomeinit, por ai më vonë u përjashtua për protestat e tij kundër masakrës. i mijëra të burgosurve politikë në 1988. Khamenei u emërua si pasardhës i Khomeinit në një takim të planifikuar më parë më 4 qershor 1989 nga Rafsanjani.
“Përgëzoj emërimin e një Udhëheqësi Suprem të klubeve, grabitësve dhe turpësisë! Nuk mund të bëjmë asgjë tani që e kanë marrë pushtetin analfabetët dhe irracionalët”, ka shkruar Montazeri lidhur me këtë.
Pozicionet e Khameneit
Ali Khamenei ka qenë gjithmonë një nga zyrtarët e lartë të regjimit pas revolucionit të vitit 1979. Pozicionet që ai ka mbajtur përfshijnë themelimin e “Partisë së Republikës Islamike” me Mohammad Beheshtin, Bahonar dhe Rafsanjani më 18 shkurt 1979. Në vitin 1980, ai ishte përgjegjës për shtypjen e pakicave në Kurdistan dhe Khorramshahr nga Garda Revolucionare (IRGC).
Afati kohor:
Namazi i së Premtes Imami i Teheranit – 1979
Deputet i Teheranit – 1979
Përfaqësuesi i Khomeinit në Këshillin e Lartë të Mbrojtjes – 1980
Prania në frontet ushtarake gjatë luftës Iran-Irak – 1980
Dy mandate si president i regjimit, nga shtatori 1981 deri në 1988
Anëtar i Këshillit të Lartë të Revolucionit Kulturor – 1981
Kryetar i Këshillit të Shqyrtimit të Përshtatshmërisë – 1987
Kryetar i Këshillit të Vlerësimit të Kushtetutës – 1988
Udhëheqës Suprem që nga viti 1989 e deri më sot
Ali Khamenei gjatë Luftës Iran-Irak të viteve 1980
Pasuritë dhe pasuria e Khameneit
Sipas një deklarate të lëshuar më 26 prill 2019, nga Ambasada e SHBA-së në Bagdad, Khamenei kontrollon një perandori financiare me vlerë rreth 200 miliardë dollarë. Djemtë dhe vajzat e tij zotërojnë secili pasuri me vlerë miliarda dollarë. Khamenei kontrollon gjithashtu gjigantë financiarë si themeli i “Ekzekutimit të Urdhrit të Imam Khomeinit” (EIKO), me asete të vlerësuara në “95 miliardë dollarë”.
Shkeljet e të drejtave të njeriut
Si Udhëheqësi Suprem i Iranit, Ayatollah Ali Khamenei është përgjegjës kryesor për shkeljet e përhapura të të drejtave të njeriut brenda vendit. Veprimet e tij kanë çuar në ekzekutimin e 120,000 të burgosurve politikë dhe masakrën e 30,000 të burgosurve politikë në vitin 1988, duke synuar kryesisht anëtarët dhe mbështetësit e grupit opozitar iranian, Organizata e Muxhahedinëve të Popullit të Iranit (PMOI/MEK). Regjimi i Khameneit gjithashtu ka shtypur brutalisht pakicat fetare dhe etnike, gratë dhe lëvizjet studentore, duke përfshirë kryengritjen studentore të vitit 1999 dhe protestat paszgjedhore të vitit 2009.
Në përgjigje të protestave mbarëkombëtare të vitit 2019, forcat e sigurisë nën kontrollin e Khameneit vranë mbi 1500 demonstrues.
Sulmet terroriste jashtë vendit
Përfshirja e Khameneit në abuzimet e të drejtave të njeriut shtrihet përtej kufijve të Iranit. Ai ka orkestruar vrasjen e disidentëve brenda dhe jashtë Iranit, si vrasja e Prof. Kazem Raxhavi, dhe ka qenë i lidhur me komplote terroriste, duke përfshirë përpjekjen e vitit 2018 për të vendosur bombë në një tubim të opozitës iraniane në Francë. Ky operacion përfshiu një diplomat iranian, Assadollah Assadi, i cili u kap nga autoritetet gjermane dhe u dënua me 18 vjet burg nga gjykata e Belgjikës, duke shënuar herën e parë që një diplomat iranian përballet me ndjekje penale për terrorizëm.
Udhëheqja e Khameneit është shënuar gjithashtu nga një goditje e ashpër ndaj lirisë akademike, duke luajtur një rol të rëndësishëm në mbylljen e universiteteve dhe dëbimin e studentëve dhe mësuesve disidentë pas revolucionit të vitit 1979. Regjimi i tij ka eliminuar sistematikisht figurat e opozitës, duke filluar nga Abdul Rahman Ghassemlou, udhëheqësi i një grupi kurd iranian, i cili u vra në vitin 1989 nga operativët iranianë në Vjenë.
Pasardhësi i Khameneit
Çështja e trashëgimisë së Khameneit, veçanërisht pas vdekjes së Ebrahim Raisit, mbetet e pazgjidhur. Lufta për pushtet dhe paqartësitë që rrethojnë pasardhësin e Khameneit e kanë lënë atë dhe regjimin e tij në një gjendje të dobët dhe po e bëjnë më të vështirë për të që të mbajë pushtetin.