Shkruar nga Saeed Sepahi
3 gusht 2023
Termi “krime kundër njerëzimit” përfshin veprime të dhunshme që shkelin dinjitetin njerëzor, duke përfshirë shtypjen e sponsorizuar nga shteti që synon eliminimin e disidentëve dhe operacionet në shkallë të gjerë që synojnë të shkatërrojnë grupe të veçanta. Masakra e vitit 1988 e të burgosurve politikë në Iran ishte një sulm i planifikuar tërësisht dhe i përhapur, që rezultoi në humbjen e 30,000 jetëve. Kjo mizori ishte përgatitur muaj më parë dhe u ekzekutua nën urdhrat e liderit suprem të asaj kohe, Ruhollah Khomeini dhe autoriteteve më të larta të regjimit. Ajo demonstroi qartë një model sistematik dhe të organizuar. Viktimat e kësaj masakre ishin individë që nuk kishin marrë pjesë në konflikte të armatosura. Sipas deklaratave të juristëve fetarë dhe gjyqësorit të këtij regjimi, të arrestuarit gjatë konfrontimeve të armatosura supozohej se do të ekzekutoheshin në vendngjarje dhe për rrjedhojë, asnjëri prej tyre nuk do t’i nënshtrohej dënimit me burg apo gjykimit të rremë. Prandaj, nuk ka vend për dyshim se masakra e vitit 1988 bie plotësisht nën përkufizimin e “krimeve kundër njerëzimit”, bazuar në procedurat dhe kushtet e lartpërmendura. Gjenocid Termi “gjenocid” u propozua për herë të parë nga Raphael Lemkin. E ndikuar nga Holokausti dhe e nxitur nga vendosmëria e këtij avokati polak, Kombet e Bashkuara miratuan Konventën për Parandalimin dhe Ndëshkimin e Krimit të Gjenocidit më 9 dhjetor 1948. Gjenocid është çdo veprim i kryer me qëllimin për të shkatërruar dhe eliminuar fizikisht një pjesë ose të tërë të një grupi racor, etnik, kombëtar, fetar ose ideologjik. Ajo është e dënueshme qoftë në kohën e paqes apo të luftës. Ky krim përfshin këto vepra: Vrasja e anëtarëve të grupit. Shkaktimi i dëmtimit të rëndë fizik ose mendor tek anëtarët e grupit. Imponimi i qëllimshëm i kushteve të jetesës që do të çojnë në shkatërrimin fizik të një pjese ose të gjithë grupit. Transferimi me forcë i fëmijëve të grupit në një grup tjetër. Në nenin 4 të kësaj Konvente thuhet: “Personat që kryejnë gjenocid ose ndonjë nga aktet e tjera të renditura në nenin III do të dënohen, qofshin ata pushtetarë përgjegjës kushtetues, zyrtarë publikë apo individë privatë.” Është e rëndësishme të theksohet se krimi i gjenocidit nuk mund të fshihet me kalimin e kohës dhe ndjekja dhe dënimi i tij mbeten të pandryshueshme. Masakra e vitit 1988 përmbush qartë kriteret për krime kundër njerëzimit, duke mos lënë vend për të fshehur aktin e “vrasjes së anëtarëve të grupit”. Ai përfaqëson në mënyrë të pamohueshme një gjenocid të papranuar dhe një krim të rëndë kundër njerëzimit që përfshin “dëmtime të rënda trupore ose mendore ndaj anëtarëve të grupit”. Ndërsa Konventa e Tretë dhe e Katërt e Gjenevës, së bashku me protokollet shtesë si Klauzola Martens, luajnë një rol të rëndësishëm në shqyrtimin e masakrës së vitit 1988, ato nuk janë të mjaftueshme. Regjistrimi i këtij rasti si gjenocid dhe krime kundër njerëzimit është thelbësor për të transformuar gjyqin e Hamid Noury-t në një mundësi për të ndjekur penalisht liderin suprem të regjimit Ali Khamenei, Presidentin Ebrahim Raisi dhe të gjithë sistemin përgjegjës për mizoritë pas ekzekutimeve masive të vitit 1988. Dëshmitë në Samitin Botëror të Iranit të Lirë 2023 në lidhje me renditjen dhe ndjekjen e masakrës së vitit 1988 si krime kundër njerëzimit dhe gjenocid kanë ngritur shqetësime serioze midis aktivistëve të të drejtave të njeriut, figurave të pavarura dhe avokatëve të të drejtave të njeriut. Profesor z. Ariel E Dulitzky, ushtrues detyre i drejtorit të Iniciativës për Amerikën Latine, ish-i emëruar në Grupin e Punës të Kombeve të Bashkuara për Zhdukjet e Përforcuara ose të Pavullnetshme dhe Kryesuesi-Raportues i tij në vitin 2013 (2013-2015) tha: “Kur kryhet zhdukja [e detyruar] në kontekstin e një sulmi të përgjithësuar kundër popullatës civile, ky është një krim kundër njerëzimit. Dhe unë do të konsideroja se ndoshta ajo që ndodhi në 1988 dhe me siguri ajo që ndodhi gjatë diktaturës ushtarake në Argjentinë ishin krime kundër njerëzimit. Dhe zhdukjet [të detyruara] mund të jenë gjithashtu pjesë e një gjenocidi.” “Unë përdor numrin 30,000, por kur flasim për zhdukje me forcë, viktimat janë shumë më tepër. Viktimat nuk janë vetëm ata që zhduken. Viktimat janë të gjithë të afërmit tuaj të atyre që janë zhdukur. Sepse sipas të drejtës ndërkombëtare, sipas Konventës Ndërkombëtare për Zhdukjen me Forcim, viktimë nuk është vetëm personi që zhduket, por kushdo tjetër që pëson dëme për shkak të një zhdukjeje”, shtoi ai. Prof. Melanie O’Brien, Presidente e Shoqatës Ndërkombëtare të Studiuesve të Gjenocidit, gjithashtu konfirmoi çështjen, duke thënë: “Kur autorët e mizorive të kaluara nuk mbajnë përgjegjësi për veprimet e tyre, ne jemi të dënuar të shohim përsëritjen e historisë… Krimet kundër njerëzimit janë krimet e kryera si pjesë e një sulmi të gjerë ose sistematik ndaj një civili.”