Raporti i OKB-së Pikturon një Tablo të Zymtë të Shkeljeve të të Drejtave të Njeriut në Iran

Nga
Shkrimtar i stafit
-
158
Selia e Kombeve të Bashkuara në Nju Jork

Sekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara ka lëshuar një raport të përkohshëm dënues për Këshillin e të Drejtave të Njeriut mbi gjendjen e përkeqësuar të të drejtave të njeriut në regjimin iranian, duke mbuluar periudhën nga gushti 2024 deri në janar 2025. Dokumenti 15-faqesh ofron një vlerësim të zymtë dhe gjithëpërfshirës të shkeljeve sistematike të të drejtave të njeriut nën regjimin, duke përfshirë ekzekutime masive, përdorim të gjerë të torturës, shtypje të lirive civile, diskriminim gjinor dhe margjinalizim të pakicave etnike dhe fetare.

Ekzekutime Rekord dhe Dënime Arbitrare me Vdekje

Raporti zbulon se të paktën 975 ekzekutime janë kryer në Iran gjatë vitit 2024, numri më i lartë që nga viti 2015. Një përqindje e konsiderueshme, 52%, e këtyre ekzekutimeve ishin për vepra të lidhura me drogën, shumë prej të cilave nuk do të kualifikoheshin si krime kapitale sipas ligjit ndërkombëtar. Një numër disproporcional i të ekzekutuarve ishin nga pakicat etnike, duke përfshirë 108 baluçë, 84 kurdë dhe 72 shtetas afganë.

Shqetësim i madh është përdorimi i vazhdueshëm i dënimit me vdekje kundër grave dhe të miturve. Në vitin 2024, 31 gra u ekzekutuan – shumë për vrasjen e bashkëshortëve abuzivë në raste që përfshinin martesa të detyruara ose të mitur. Pavarësisht pretendimeve të Iranit se nuk ekzekuton të mitur, rasti i Mehdi Jahanpour, i ekzekutuar për një krim të kryer në moshën 16-vjeçare, e kundërshton këtë pohim.

Raporti dokumenton gjithashtu ekzekutime të lidhura me kryengritjen e vitit 2022, duke përfshirë ekzekutimin e fshehtë të Gholamreza Rasaei, raportohet se u krye pa njoftim paraprak për familjen ose avokatin e tij dhe bazuar në rrëfime të detyruara të nxjerra nën torturë.

Tortura, Dënime Çnjerëzore dhe Vdekje në Paraburgim

Tortura dhe dënimet mizore mbeten të përhapura. Vlen të përmendet se dy vëllezër kurdë iu amputuan gishtat në tetor 2024 si dënim për vjedhje. Raportet detajojnë gjithashtu vdekjen e 36-vjeçarit Mohammad Mir-Mousavi në paraburgim policor në gusht 2024, dyshohet për shkak të rrahjeve të rënda. Megjithëse pesë oficerë u arrestuan, nuk është vendosur asnjë përgjegjësi e qenësishme.

Metoda e ekzekutimit gjithashtu është kritikuar. Në një rast të tmerrshëm, një i burgosur u var, u ringjall dhe më pas u ekzekutua muaj më vonë pasi familja e viktimës ndryshoi mendje për dhënien e faljes – duke ngritur shqetësime serioze për trajtimin çnjerëzor.

Sulmet ndaj Gazetarëve, Protestuesve dhe Aktivistëve

Regjimi ka vazhduar shtypjen e lirisë së shprehjes, me 125 gazetarë të ndjekur penalisht në vitin 2024, duke përfshirë 40 gra.

Censura e internetit mbetet e përhapur, me rrjetet private virtuale (VPN) ende të nevojshme gjerësisht. Mbikëqyrja vazhdon të zbatohet përmes njohjes faciale, veçanërisht duke synuar studentet femra dhe të pranishmit në universitete.

Në dhjetor 2024, qeveria pezulloi një ligj shumë të diskutueshëm që detyronte mbajtjen e detyrueshme të hixhabit, por raporti paralajmëron se nëse zbatohet, ai do të legalizonte dënime të ashpra – përfshirë vdekjen – për “promovimin e korrupsionit në tokë” përmes akteve si zbulimi publik ose dërgimi i përmbajtjes lidhur me hixhabin jashtë vendit.

Gratë dhe Vajzat: Viktima të Apartheidit Gjinor

Raporti detajon femicide të përhapura, ngacmime për shkelje të kodit të veshjes dhe mbikëqyrje në universitete. Martesat e fëmijëve mbeten të përhapura, veçanërisht në komunitetet e pakicave, me statistika zyrtare për këto praktika që nuk publikohen më.

Vetëvrasjet e 16-vjeçares Arezo Khavari dhe 17-vjeçares Aynaz Karimi përmenden si shembuj të dëmit psikologjik të shkaktuar nga zbatimi shtypës i kodit të veshjes në shkolla dhe mungesa e mbështetjes për shëndetin mendor në shkolla.

Synimi i Pakicave: Diskriminimi Etnik dhe Fetar

Raporti thekson diskriminimin sistematik ndaj pakicave etnike dhe fetare, veçanërisht kurdëve, baluçëve, baha’i-ve, të krishterëve dhe sunitëve. Në tetor 2024, dhjetë gra baha’i u dënuan me një total prej 90 vitesh burg për organizimin e aktiviteteve komunitare.

Të paktën 19 aktivistë kulturorë dhe poetë arabë u arrestuan në fillim të 2025-ës në Khuzestan nën pretekstin e operacioneve të sigurisë publike. Gjithashtu, aktivistë kulturorë azerë morën një dënim të kombinuar prej 81 vitesh burg për avokim paqësor.

Progres i Kufizuar dhe Bashkëpunim Ndërkombëtar

Raporti pranon progres minimal në angazhimin me mekanizmat ndërkombëtarë të të drejtave të njeriut, por vëren se regjimi i Iranit vazhdon të mohojë qasjen për Misionin e Gjetjes së Fakteve të OKB-së dhe raportuesit specialë. Regjimi i Iranit ende refuzon të ratifikojë traktatet kryesore të të drejtave të njeriut, përfshirë Konventën kundër Torturës dhe Konventën për Eliminimin e Të Gjitha Formave të Diskriminimit kundër Grave.

Rekomandime Urgjente

Sekretari i Përgjithshëm lëshoi një grup prej 17 rekomandimesh urgjente, duke i bërë thirrje regjimit iranian të:

  • Heqë dënimin me vdekje dhe të ndalojë menjëherë të gjitha ekzekutimet.
  • Lirojë të gjithë individët e ndaluar për aktivizëm paqësor.
  • Garantuar procesin e rregullt ligjor dhe të drejtat për gjykim të drejtë.
  • Eliminuar diskriminimin dhe dhunën gjinore.
  • Mbrojë pakicat etnike dhe fetare.
  • Sigurojë qasje në kujdes shëndetësor cilësor pa diskriminim.
  • Ratifikojë traktatet kryesore të të drejtave të njeriut dhe të angazhohet plotësisht me mekanizmat e OKB-së.

Ky raport përforcon një të vërtetë të ashpër: se regjimi iranian vazhdon të trajtojë të drejtat themelore të njeriut jo si standarde universale, por si pengesa që duhen shtypur në emër të kontrollit. Me ekzekutimet në një nivel rekord dhe shtypjen që depërton në çdo aspekt të jetës civile, komuniteti ndërkombëtar përballet me presionin në rritje për të vepruar në mënyrë vendimtare në mbrojtje të popullit iranian.

ARTIKUJ TË NGJASHËMMË SHUMË NGA AUTORI