Masoud Pezeshkian, i lindur në shtator 1954 në Mahabad, Azerbajxhani Perëndimor, është një figurë konvencionale në politikën iraniane, i njohur për karrierën e tij të gjerë që përfshin poste të ndryshme të profilit të lartë. Roli i tij më i lartë ishte shërbimi si Ministër i Shëndetësisë, Trajtimit dhe Edukimit Mjekësor gjatë administratës së Mohammad Khatamit. Ai ka qenë përfaqësues në Kuvend për mandatet e 8-të, të 9-të, të 10-të, të 11-të dhe të 12-të, duke qenë anëtar i presidiumit nga viti 2016 deri në vitin 2020.
Lufta Iran-Irak (1980-1988):
Gjatë Luftës Iran-Irak, Pezeshkian ishte përgjegjës për dërgimin e ekipeve mjekësore në vijat e frontit ndërsa shërbente si luftëtar dhe mjek.
Karriera politike:
1999: Shërbeu si zëvendësministër i Shëndetësisë, Trajtimit dhe Arsimit Mjekësor nën ish-presidentin e regjimit Mohammad Khatami për gjashtë muaj.
2001-2005: Emërohet Ministër i Shëndetësisë, Trajtimit dhe Arsimit Mjekësor në mandatin e dytë të Mohammad Khatami. Emërimi i tij çoi në dorëheqjen e disa zyrtarëve të ministrisë, duke përfshirë Gholamreza Ansari, të cilët e konsideruan atë të papërshtatshëm për këtë rol. Pezeshkian u përball me shkarkimin parlamentar për shkak të çështjeve që lidhen me mungesën e barnave, tarifat mjekësore dhe udhëtimet jashtë vendit, por i mbijetoi votimit dhe vazhdoi në rolin e tij me besim të rinovuar parlamentar.
Mandati parlamentar:
2008-2024: Zgjedhur si përfaqësues për Tabriz, Azarshahr dhe Osku në mandatet e 8-të, 9-të, 10-të, 11-të dhe 12-të të Asamblesë Konsultative Islamike (Parlamenti i regjimit i quajtur edhe Mexhlis). Në mandatin e 10-të parlamentar, ai u zgjodh nënkryetari i parë me 158 vota, duke përfaqësuar fraksionin “maturia dhe shpresa” në linjë me presidentin e atëhershëm Hassan Rouhani.
Ambiciet presidenciale:
2013: Regjistruar si kandidat për zgjedhjet e rreme presidenciale, por u tërhoq në favor të Akbar Hashemi Rafsanjanit.
2021: Regjistruar për zgjedhjet e rreme presidenciale, por u skualifikua nga Këshilli i Gardës. Ai kërkoi publikimin e arsyeve të skualifikimit të tij, duke e kritikuar vendimin si në dëm të interesave kombëtare.
2024: Regjistruar për zgjedhjet e 14-ta të rreme presidenciale më 12 qershor dhe kualifikimi i tij u konfirmua nga Këshilli i Gardës më 20 qershor, pas një direktive të Liderit Suprem.
Deklarata dhe veprime:
2003: Më 23 qershor 2003, Zahra Kazemi, një fotoreportere iraniane-kanadeze, u arrestua teksa raportonte për një protestë të familjeve të të burgosurve përpara burgut Evin në Teheran. Ajo u torturua, u përdhunua dhe vdiq në paraburgim 18 ditë më vonë. Në dritën e një proteste ndërkombëtare, veçanërisht nga qeveria kanadeze, zyrtarët shtetërorë në Iran sugjeruan se ajo mund të kishte plagosur aksidentalisht veten duke rënë ose duke e goditur qëllimisht kokën në një objekt të fortë. Famëkeqja Saeed Mortazavi, prokurori i Teheranit në atë kohë, u përpoq t’ia atribuonte vdekjen e saj një goditjeje në tru. Masoud Pezeshkian përmendi hemorragjinë intrakraniale si shkakun e vdekjes së saj, por pohoi se ekzaminimi i tij personal i trupit të saj nuk zbuloi shenja mavijosje ose prerje në fytyrën e saj. Në përgjigje të kërkesës së Kanadasë për të hetuar vdekjen e Kazemit, Pezeshkian deklaroi se Irani kishte ekspertizën e nevojshme për të kryer ekzaminimin dhe për të përcaktuar shkakun e vdekjes, dhe kështu nuk do të lejonte ekipet e huaja të hetonin.
Një video, e datës 27 nëntor 2017, tregon Pezeshkian duke pranuar në një intervistë për Channel 3 të regjimit se ai ishte ndër të parët që ndaloi hyrjen e grave dhe vajzave të pambuluara në universitete dhe spitale. Në këtë rrëfim televiziv, ai me krenari njofton se e ka hartuar këtë direktivë krahas zyrtarëve të tjerë shtetërorë, duke i dhënë grave një afat dhjetëditor për t’u zbatuar. Pezeshkian në pranimin e tij thekson se këtë masë e ka zbatuar në vitin 1978, madje para se të futej politika e detyrueshme e hixhabit.
Në intervistë, Pezeshkian shprehet: “Pas revolucionit na u ngarkua të pastronim universitetet dhe spitalet. Kur e pranova këtë përgjegjësi, nxora një direktivë (në lidhje me gratë) që u kërkonte atyre t’u përmbaheshin këtyre udhëzimeve. Sigurisht, ne e koordinuam këtë vendim me Gjykatën Revolucionare dhe djemtë [duke përmendur IRGC-në dhe të ashtuquajturit Komitete Revolucionare]. Ky vendim u mor edhe para se të futej politika e hixhabit. Vetëm dy muaj pas udhëzimit tim, qeveria njoftoi se këto masa duhet të zbatohen.”
2018: Gjatë seancave parlamentare, Pezeshkian propozoi eliminimin e presidencës dhe zëvendësimin e saj me një zëvendës ekzekutiv të Udhëheqësit Suprem, duke sugjeruar nevojën për një strukturë të unifikuar komanduese për të adresuar luftën ekonomike të nisur nga SHBA. Ky sugjerim u interpretua nga parimistët (fraksioni i Khameneit ) si një plan për krijimin e një deputeti për liderin suprem, ndërsa kundërshtarët e tyre (fraksionet që prezantohen si të moderuar) e panë atë si një koment satirik. Vetë Pezeshkian tha se nuk ka propozuar asnjëherë eliminimin e presidencës dhe zëvendësimin e saj me një zëvendës ekzekutiv të liderit suprem. Ai sqaroi se qëllimi i tij ishte se që kur presidenti i SHBA-së Donald Trump nisi një luftë ekonomike kundër Iranit, ka pasur nevojë për një këshill lufte që përfshin të gjithë elementët më të lartë të shtetit për të udhëhequr përgjigjen ndaj kësaj lufte ekonomike, duke siguruar që të gjitha institucionet të ndjekin direktivat e tij, ngjashëm me këshillin e formuar gjatë luftës tetëvjeçare”.
2020: Masoud Pezeshkian dënoi vendimin e SHBA për të përcaktuar IRGC si një organizatë terroriste dhe vlerësoi rrëzimin e një droni amerikan nga IRGC, duke e përshkruar atë si një përgjigje të fortë ndaj agresionit të SHBA. Ai deklaroi publikisht gatishmërinë e tij për të veshur sërish uniformën e IRGC-së, duke theksuar rolin kritik të IRGC-së në ruajtjen e integritetit kombëtar.
2022: Në përgjigje të vrasjes së Mahsa Aminit dhe protestave që pasuan, Pezeshkian shprehu pasiguri për shkakun e vdekjes së saj, por bëri thirrje për transparencë dhe një hetim. Ai dënoi protestat, duke paralajmëruar kundër “veprimeve që mund të çojnë në paqëndrueshmëri kombëtare” dhe “shpreh shqetësime për përshkallëzimin e dhunës dhe dëmtimin e pronave publike”.
Prill 2020: Gjatë një interviste me gazetën shtetërore Hamdeli, Pezeshkian u pyet pse nuk e ndoqi çështjen e të vrarëve gjatë protestave të nëntorit 2019. Ai u përgjigj: “Ata që e shpallën shkuan në burg. Unë nuk shkova në burg. Bëje dhe shko në burg”. Ai sfidoi gazetarët që të hetojnë dhe të zbulojnë të vërtetën, duke pyetur pse nuk e kishin bërë këtë.
Kandidimi i fundit presidencial:
Në fushatën e tij të fundit për presidencën, Masoud Pezeshkian po përpiqet intensivisht të tregohet i përafruar me të vrarën Ebrahim Raisi dhe të demonstrojë qëndrueshmëri me direktivat e Ali Khameneit. Më 10 qershor ai deklaroi: “Po ju them, ne duhet të vazhdojmë në të njëjtën rrugë; ne nuk duhet të ndryshojmë kurs. Njerëzit dhe ata që jetojnë me ne duhet të dinë se legjislacioni i vendit është i qëndrueshëm. Politika të përgjithshme nënkuptojnë programe të qëndrueshme, të cilat na sjellin në stabilitet. Kur ne vazhdimisht ndryshojmë drejtimin, strategjinë dhe nxjerrim direktiva të reja çdo ditë, natyrisht, nuk do t’i arrijmë qëllimet dhe rritjen e parashikuar nga Udhëheqësi Suprem.”
Ndryshe nga propaganda mashtruese e disa mediave shtetërore që përpiqen ta portretizojnë Pezeshkian si një simbol të ndryshimit, Massoud Pezeshkian sqaroi në një intervistë më 15 qershor se ai ka marrë pjesë në garën për të rritur pjesëmarrjen në votime dhe për të ndihmuar Khamenei në ruajtjen e iluzionin e mbështetjes së gjerë për regjimit. Pezeshkian deklaroi, “Unë iu bashkua këtyre zgjedhjeve për të gjeneruar entuziazëm për pjesëmarrje kundër armiqve që na shikojnë. Nëse njerëzit nuk paraqiten, vendi ynë do të jetë në rrezik.”
Gjatë debatit të tretë presidencial të organizuar në qershor, Pezeshkian mbrojti mbylljen e plotë të internetit gjatë periudhave kritike, të tilla si protestat mbarëkombëtare, duke zbuluar qëndrimin e unifikuar të të gjitha fraksioneve brenda regjimit në lidhje me shtypjen e mospajtimit publik.