Vrasje sekrete masive të disidentëve politikë në 1988
Midis fundit të korrikut dhe shtatorit 1988, autoritetet iraniane zhdukën me forcë dhe ekzekutuan jashtëgjyqësisht me mijëra të burgosur për mendimet e tyre politike dhe i hodhën trupat e tyre në varre individuale dhe masive. Vlerësimet minimale tregojnë se numri i të vdekurve është rreth 5000.
Që atëherë, autoritetet kanë torturuar të afërmit duke mos pranuar t’u tregojnë atyre kur, si dhe pse u vranë të dashurit e tyre dhe duke i mbajtur të fshehura mbetjet e tyre. Për të forcuar fshehtësinë, ata gjithashtu kanë shkatërruar vendet e varreve masive dhe kanë ndaluar të përkujtojnë martirët.
Duke refuzuar të pranojnë vrasjet dhe të zbulojnë plotësisht fatin dhe vendndodhjen e viktimave, autoritetet kanë kryer krimin e zhdukjes me forcë sipas ligjit ndërkombëtar. Ankthi që u është shkaktuar familjeve nga ky krim i vazhdueshëm përbën një torture të vërtetë.
Duke pasur parasysh natyrën e vetë të përhapurgjerësisht dhe sistematike, Amnistia Ndërkombëtare konsideron se ekzekutimet jashtëgjyqësore dhe zhdukjet e vazhdueshme me forcë, paraqesin krime kundër njerëzimit dhe po bën thirrje për veprime urgjente nga bashkësia ndërkombëtare. Asnjë zyrtar nuk është sjellë kurrë para drejtësisë për këto mizori. Në të vërtetë, organet kryesore gjyqësore dhe qeveritare të cilat duhet të sigurojnë që viktimat të marrin drejtësi përfshijnë zyrtarë të cilët kishin për detyrë të kryejnë vrasjet në 1988.
Nënat dhe familjet në Khavaran
Kanë kaluar më shumë se një çerek shekulli që kur filluam përpjekjen për të vërtetën në lidhje me fatin e të dashurve tanë.
Sekretet e Mbuluara me Gjak
Duke u mbështetur në përpjekjet e vazhdueshme të fushatës dhe dokumentimit nga të mbijetuarit, familjarët e viktimave dhe mbrojtësit e të drejtave të njeriut gjatë 30 viteve të fundit, Amnistia Ndërkombëtare ka vendosur të zbulojë më shumë sekretet të mbuluara me gjak që autoritetet kanë provuar të mbajnë dhe të avancojnë luftën për nga e vërteta, drejtësia dhe dëmshpërblimi.
U thoni autoriteteve iraniane që familjet kanë nevojë për të vërtetën dhe drejtësinë tani.
Familjet janëmbajtur në errësirë
në fund të korrikut 1988, me mijëra disidentë të burgosur politikë në të gjithë Iranin u shkëputën papritmas nga bota e jashtme. Këta burra dhe gra ishin më së shumti duke vuajtur dënime me burgime të gjata të vendosura për shkak të mendimeve të tyre politike dhe aktiviteteve paqësore, siç janë shpërndarja e fletëpalosjeve të opozitës dhe pjesëmarrja në demonstrata. Disa ishin fëmijë kur u burgosën.
Ndërsa thashetheme të tmerrshme qarkullonin rreth ekzekutimeve masive në fshehtësi, familjet shkuan furishëm në burgje dhe zyra qeveritare për të marrë informacion, vetëm për t’u përballur nga heshtja dhe abuzimi.
Esmat Talebi, burri i të cilës, Majid Simiary dhe vëllai Adel Talebi ishin viktima të ekzekutimeve masive, përshkroi dëshpërimin e familjeve:
“Ne u përpoqëm të shkonim në të gjitha organet qeveritare për të cilat mund të mendonim. Shkuam para parlamentit, në zyrën e [Kryetarit të Parlamentit Ali Akbar Hashemi] Rafsanjani. Dorëzuam letra kudo ku shkonim. Ne shkuam në zyrën e Kryeministrit, por u na refuzua kështu u ulëm jashtë në rrugë dhe i shkruajtëm një letër dhe ia dhamë zyrës së tij. Në letër ne kemi shkruar: ‘Ne jemi familje e
të burgosurve politikë dhe na është ndaluar të kemi vizita me ta … Ne duam përgjigje nga ju. Bëni diçka për të ndaluar ekzekutimet … “Përfundimisht, ne skemi lënë vend pa shkuar dhe tani mbetëmi të pafuqishëm.”
Njoftim mizor për vdekjen
Frika më e madhe e familjeve u konfirmua nga fundi i tetorit 1988 e tutje kur vizitat në burg rifilluan dhe zyrtarët filluan t’u thonin shumë familjeve se të dashurit e tyre ishin ekzekutuar. Njoftimet ishin mizore dhe të papritura pa dhënë asnjë informacion për arsyet dhe rrethanat e vrasjeve. Shumica e familjeve vetëm sa ishin thirrur në burgje ose në një zyrë qeveritare, aty u dorëzohej një çantë për të cilën një zyrtar tha se përmbante sendet personale të të afërmve të tyre të vdekur dhe urdhëroi të mos zhvillohej asnjë ceremoni përkujtimore. Jafar La’li përshkroi mënyrën se si autoritetet informuan familjen për ekzekutimin e vëllait të tij Jamshid La’li:
“Rojet Revolucionare thirrën babanë tim në zyrën e tyre … Atje, ai u dërgua në një dhomë dhe u ul në një karrige. Pastaj një zyrtar hyri brenda, vuri një çantë në tryezën e tij dhe tha: ‘Këtu është çanta e djalit tuaj; ne e kemi ekzekutuar. Tani merrini gjërat e tij dhe dilni. ‘”
Disa familjeve nuk u dhanë as këto memorandume të fundit. Si rezultat, ata mbetën në një pasiguri të mëtejshme dhe, pas 30 vjetësh, disa, veçanërisht nëna të moshuara, e kanë shumë të vështirë të besojnë se të dashurit e tyre janë me të vërtetë të vdekur.
Ezzat Habibnejad përshkroi se si vjehrra e saj mbeti në agoni dhe mosbesim se djali i saj Mehdi Gharaie ka vdekur:
“Autoritetet nuk na dhanë asgjë, absolutisht asgjë … Mjerisht, 30 vjet më vonë, vjehrra ime është ende duke pritur që Mehdi të kthehet. Ndonjëherë, kur tingëllon telefoni ose zilja e derës, ajo çohet në këmbë duke thënë se mund të jetë Mehdi … Ajo e ka shumë të vështirë të pranojë që Mehdiu ka vdekur dhe thotë, nëse ai do të kishte vdekur, ata do të më kishin kthyer trupin e tij ose sendet e tij. “
Disa familjeve iu dhanë dezinformata ose informacione kontradiktore dhe ata besuan se të dashurit e tyre ishin të gjallë. Ata mësuan të vërtetën vetëm më vonë nga ish të burgosurit ose nga kontaktet joformale të qeverisë.
Fshehja e kufomave
Autoritetet iraniane nuk ja kthyen kufomat e ndonjë prej viktimave në familje. Ata gjithashtu nuk pranuan t’u tregonin shumicës së familjeve se ku ishin varrosur kufomat.
Amnistia Ndërkombëtare di vetëm për pesë qytete ku autoritetet përfundimisht u thanë disa familjeve me gojë se të dashurit e tyre ishin varrosur në varre masive dhe zbuluan vendndodhjet e tyre. Sidoqoftë, publikisht dhe zyrtarisht, ata kurrë nuk i kanë pranuar këto vende të varreve masive.
Në të paktën shtatë qytete të tjera, autoritetet u treguan disa familjeve vendndodhjen e varreve individuale, por shumë kanë frikë se autoritetet mund t’i kenë mashtruar ata dhe se këto varre mund të jenë bosh.
Në pjesën tjetër të vendit, familjet ose kanë mbetur në errësirë për vendndodhjen e eshtrave të të dashurit të tyre ose kanë mësuar, përmes kontaktit joformal me zyrtarë, punonjës të varrezave ose nga vendasit, për varrosjen e tyre në vendet e konfirmuara ose të dyshuara për varreza masive.
Tridhjetë vjet më pas, autoritetet iraniane nuk kanë pranuar ende ekzistencën e ndonjë varreze masive në vend, e lëre më të lejojë familjet të kërkojnë zhvarrosje dhe të kërkojnë trupa. Ata e mbajnë sekretin e vendndodhjes së viktimave dhe po shkatërrojnë vendet e dyshuara ose të konfirmuara të varreve masive duke buldozuar dhe ndërtuar ambjente të reja varresh, ndërtesa ose rrugë mbi to.
Si ndodhën vrasjet masive
Midis fundit të korrikut dhe shtatorit 1988, autoritetet iraniane kryen vrasje të koordinuara jashtëgjyqësore që synonin të eliminonin të gjithë kundërshtarët politik. Në të gjithë vendin, grupe të burgosurish u mblodhën nga qelitë e tyre dhe u sollën para “komisioneve të vdekjes” që përfshinin zyrtarë gjyqësorë, prokurori dhe inteligjencë. Të burgosurit u pyetën nëse ishin të gatshëm të shprehin pendim për bindjet dhe aktivitetet e tyre të kaluara politike dhe të denoncojnë grupet e tyre politike. Në disa raste, ata gjithashtu u pyetën nëse ishin të përgatitur për të ekzekutuar ose për tu shkaktuar dëm disidentëve
Shumë të burgosur nuk e kuptuan që përgjigjet e tyre për këto pyetje arbitrare dhe mizore mund të bënin ndryshimin midis jetës dhe vdekjes. Disa menduan se po paraqiteshin para një komiteti faljeje. Shumica u varën ose u qëlluan nga skuadra e pushkatimit pasi përgjigjet e tyre u konsideruan “të pasakta”.
Në të gjithë vendin, viktimat ishin kryesisht mbështetës të Organizatës Popullore Moxhahedin të Iranit (PMOI), burra dhe gra.
Në provincën e Teheranit, u ekzekutuan edhe qindra burra të lidhur me grupet e opozitës së majtë. Hetimet e tyre dukeshin më shumë si një inkuizicion fetar. Ata u pyetën: A jeni musliman? Lutesh? A u lut babai juaj dhe a e lexoi Kur’anin?
Ata që u identifikuan si jo besimtarë dhe thanë se baballarët e tyre faleshin, u dënuan me vdekje për dezertimin e Islamit. Të tjerët u kursyen nga dënimi me vdekje, por u dënuan me rrahje me kamxhik derisa të pranonin të luten.
Grave e majtiste u bënë pyetje të ngjashme. Në rastin e tyre, përgjigjja “e pasaktë” çoi në pesë të rëna me kamxhik për çdo herë lutjeje (domethënë 25 rëna me kamxhik në ditë) derisa ato të binin dakord të luteshin rregullisht ose të vdisnin nën tortura.
Afati kohor
Shembuj të pyetjeve të bëra nga “komisionet e vdekjes” për të përcaktuar fatin e të burgosurve:
- A jeni i përgatitur të denonconi PMOI dhe udhëheqjen e saj?
- A jeni i gatshëm të shprehni “pendim” për mendimet dhe aktivitetet tuaja politike?
- A shpallni besnikëri ndaj Republikës Islamike?
- A jeni i gatshëm të përshkoni një fushë minuar aktive të për të ndihmuar ushtrinë e Republikës Islamike?
- A jeni i gatshëm të bashkoheni me forcat e armatosura të Republikës Islamike dhe të luftoni kundër PMOI?
- A do të spiunoni ish shokët dhe “të bashkëpunoni” me zyrtarët e inteligjencës?
- A jeni i gatshëm të merrni pjesë në skuadrat e pushkatimit?
- A jeni i gatshëm të varni një anëtar të PMOI?
- A je Musliman?
- A luteni?
- A e lexoni Kur’anin?
- A u lut babai juaj dhe a e lexoi Kur’anin?
Kriza e mosndëshkimit
Irani po përballet me një krizë të pandëshkueshmërisë që shkon përtej mungesës së përgjegjësisë për zhdukjet me forcë dhe ekzekutimet jashtëgjyqësore të vitit 1988.
Që nga viti 2016, autoritetet kanë lavdëruar gjithnjë e më shumë autorët e vrasjeve masive si “heronj kombëtarë” dhe krahasuan çdo kritikë ndaj mizorive për të mbështetur “terrorizmin”.
Organet gjyqësore, prokuroria dhe qeveria, të cilat duhet të jenë përgjegjës për sigurimin e drejtësisë si për krimet e kaluara ashtu edhe ato të vazhdueshme, përfshijnë zyrtarë të lartë që dyshohet se kanë qenë të përfshirë në vrasje.
Autoritetet kanë shtypur me dekada liritë e besimit, të shprehjes, të shoqatës dhe të tubimit paqësor; Ata kanë zhvilluar gjykime të padrejta dhe kryesisht sekrete; kanë bërë tortura të gjera; dhe kanë ekzekutuar me qindra njerëz çdo vit; dhe po ashtu kanë mbajtur me mijëra të tjerë në rradhën e vdekjes.
Ky realitet i dhimbshëm është i ndërvepruar me pandëshkueshmërinë që gëzojnë autoritetet që nga vitet 1980; autoritetet besojnë se mund të kryejnë çdo shkelje të të drejtave të njeriut pa pasoja.
Amnistia Ndërkombëtare po i bën thirrje OKB-së të krijojë hetime të pavarura dhe efektive mbi ekzekutimet jashtëgjyqësore të kryera në 1988, si dhe zhdukjen e vazhdueshme të detyruar të viktimave dhe torturat dhe keqtrajtimet e tjera të familjeve të viktimave.
Zyrtarë të lartë të lidhur me “komisionet e vdekjes”
Alireza Avaei, ministri aktual i drejtësisë
Mostafa Pour Mohammadi, ish-ministër i Drejtësisë 2013 – 2017
Hossein Ali Nayyeri, kreu i Gjykatës Supreme Disiplinore për Gjykatësit
Ebrahim Raisi, kryeprokuror 2014 – 2016
Khavaran
A do të qëndroni në solidaritet?
Tre dekada nga vrasjet masive të vitit 1988, një ndjenjë e ndezur ankthi, pasigurie dhe padrejtësie vazhdon të ndjekë familjet e viktimave. Shumë familje thonë se pa një trup për të mbajtur zi, të afërmit e tyre kanë mbetur për ta diku midis jetës dhe vdekjes.
Dhimbja e tyre shtohet nga ideja se ata që orkestruan dhe kryen masakrën po largohen me krimet e tyre. Shumë familje janë përballur me dekada të ngacmimit, frikësimit, kërcënimeve dhe sulmeve për guximin për të kërkuar të vërtetën dhe drejtësinë. Autoritetet madje kanë ndaluar familjet të përkujtojnë të dashurit e tyre. Zyrtarët kanë rrahur dhe arrestuar ata që janë përpjekur të hedhin lule në vendet e varrezave masive dhe familjet i kanë detyruar të nënshkruajnë zotime që ata nuk do të mbajnë asnjë formë funerali, apo të ngrenë ndonjë memorial ose të vendosin ndonjë send në vendet e varreve pa emër. Kjo i ka lënë familjet në një gjendje të përhershme vuajtjesh.
Tani. Dërgoni mesazhe mbështetjeje duke përdorur një imazh të një tulipani, një lule që ka domethënie kulturore duke pare prapa më shumë se një mijë vjet nga historia epopullit të Iranit, veçanërisht në kontekstin e luftimeve popullore kundër shtypjes politike dhe dhunës së shtetit. Duke bërë këtë ju do të demonstroni solidaritet global me familjet dhe të mbijetuarit, të cilët me dekada i kanë parë autoritetet iraniane të shkelin lulet e vendosura në vendet e varrezave masive dhe t’u mohojnë atyre drejtësinë.
Autoritetet iraniane në mënyrë të pamëshirshme kërkojnë të fshehin të vërtetën. Me ndihmën tuaj, ne jemi të vendosur t’i ndalojmë ata.
Ata madje kanë frikë se mos vendosim lule në vendin e varrimit. Ne u themi atyre këto janë vetëm lule. Ata na thonë se lulet tuaja janë edhe më të rrezikshme se armët dhe granatat e dorës. ”- Mbrojtësi i të drejtave të njeriut Mansoureh Behkish, i cili humbi një motër, katër vëllezër dhe një kunatë në ekzekutimet masive të viteve 1980.
U thoni autoriteteve iraniane që familjet kanë nevojë për të vërtetën dhe drejtësinë tani.