Shkruar nga Alejo Vidal Quadras
Pamjet e qyteteve të shkatërruara, varrezat masive, trupat e djegur dhe imazhet e një nëne të lumtur dhe djalit të saj të mitur tre muajsh të vrarë javën e kaluar në Ukrainë bëjnë që zemra e çdo qenieje njerëzore të fundoset. Njerëzit anembanë globit, pavarësisht nga orientimet e tyre politike, dënojnë luftën e pushtimit në Ukrainë dhe mizoritë e Rusisë. Por meqë e keqja e gjen gjithmonë të keqen, duket se mullahët vrasës në Teheran gëzojnë katastrofën humanitare në Ukrainë.
Në fund të fundit, çfarë mund të pritej nga një regjim vrasës që vrau 1500 protestues paqësorë brenda disa ditësh në nëntor 2019 dhe vari mbi 30,000 të burgosur politikë në disa muaj në 1988? Është e çuditshme të besohet se nihilizmi moral i mullahëve dhe natyra e tyre e dhunshme i kanë shtyrë ata të anojnë me Rusinë. Regjimi iranian përballet me një shoqëri të paqëndrueshme dhe protestat e përditshme në Iran nga njerëz nga të gjitha sferat e jetës janë dëshmi e këtij fakti. Kriza ekonomike e vendit ka vënë në rrezik retorikën antiperëndimore të Teheranit për “rezistencën ekonomike”.
Meqenëse regjimi nuk mundi të hiqte dorë nga politikat e tij luftarake dhe të arrinte një marrëveshje me fuqitë perëndimore, të cilat kanë rritur izolimin e tij ndërkombëtar dhe deri tani shkrirjen ekonomike të vendit, ai filloi të ashtuquajturën politikë “shikimi nga lindja”. Udhëheqësi suprem i regjimit Ali Khamenei inicioi këtë strategji. Ai e dinte si brenda dhe jashtë vendit se nuk mund të vazhdonte më lojën e moderuar dhe të mbante një fasadë reformizmi. Pas tërheqjes së Ebrahim Raisit, të kërkuar për krime kundër njerëzimit, nga kutitë e votimit në qershor, Khamenei dhe regjimi i tij filluan të zbatojnë rigorozisht politikën e vështrimit drejt Lindjes. Kjo politikë është shkurtimisht si vijon: nxjerrja në ankand e burimeve të Iranit për Kinën dhe Rusinë në këmbim të mbështetjes së tyre gjatë bisedimeve me fuqitë botërore për të rivendosur marrëveshjen bërthamore të Iranit të vitit 2015, i njohur gjithashtu si Plani i Përbashkët Gjithëpërfshirës i Veprimit (JCPOA).
Me erën e qetësimit që frynte në drejtim të autokratëve, dhe pasi Perëndimi nuk arriti t’i mbante kriminelët përgjegjës, Rusia dhe Irani besuan se mund ta shfrytëzonin situatën. Duke pasur në dorë litarin e karburantit të Evropës, Moska investoi në rritjen e paprecedentë të inflacionit dhe vështirësitë ekonomike pas pandemisë në vendet perëndimore. Përveç kësaj, Putini e dinte se ai i kishte mullahët në xhep, pasi ata kishin nevojë për të për negociatat bërthamore dhe ata nuk do të rrezikonin strategjinë e tij duke bashkëpunuar me Perëndimin. Pra, lufta filloi.
Nga ana tjetër, Teherani mendoi se mund të përfitonte gjithashtu nga situata aktuale, sepse ndërsa evropianët vendosën sanksione ndaj naftës dhe gazit të Rusisë dhe SHBA-të nuk treguan asnjë qëllim për të hyrë në ndonjë konflikt me Rusinë, ata do të përfundonin negociatat për JCPOA dhe do të jepnin pëlqimin me Teheranin. Ndërsa Raisi nxitoi në skenë për të mbështetur Rusinë, Khamenei pretendoi se regjimi i tij “nuk ka nevojë për negociata”.
Pastaj erdhi rezistenca heroike e Ukrainës. Burra dhe gra vendosën të mbrojnë vendin e tyre dhe të mbajnë flakën e lirisë të ndezur në dimrin e ftohtë të qetësimit dhe mosveprimit. Sakrifica e tyre ktheu valën, ringjalli frymën e rezistencës me çdo kusht dhe bashkoi Perëndimin kundër Rusisë. Mbrojtja e shpejtë e Teheranit ndaj luftës pushtuese të Rusisë shkeli mbi kokën e tij dhe rriti izolimin ndërkombëtar dhe luftimet e brendshme të regjimit.
Nga ana tjetër, për shkak të rritjes së presionit të brendshëm në Shtetet e Bashkuara, administrata Biden braktisi propozimin e saj fillestar për të revokuar emërtimin terrorist të Gardës Revolucionare të regjimit ose për t’i ofruar Teheranit më shumë paketa stimuluese. Negociatat arritën në një tjetër qorrsokak, toni i fuqive perëndimore ndryshoi dhe së fundmi pati bisedime për veprime të përbashkëta kundër Iranit nga Uashingtoni dhe Izraeli.
Khamenei e kuptoi se kishte vënë bast për kalin e gabuar. Ministri i Jashtëm i Raisit, Hossain Amir Abdollahian, deklaroi shpejt se ata ishin gati të rifillonin negociatat. Khamenei, në një takim me paraushtarakun e tij Basij javën e kaluar, pranoi se Rusia ka dështuar, duke thënë se ekuilibri i “botës bipolare po prishet”, kështu që regjimi duhet “t’i kushtojë vëmendje interesave të tij”.
Tani Teherani po kthehet në tryezën e negociatave i gjunjëzuar. Pra, pyetja është: A do ta ndiqnin fuqitë perëndimore shembullin e Ukrainës dhe do të tregonin njëfarë guximi duke kërkuar llogari nga regjimi gjenocidal dhe terrorist i Iranit? Apo do të vazhdonin politikën e dështuar të qetësimit?
Alejo Vidal-Quadras, një profesor spanjoll i fizikës atomike dhe bërthamore, ishte nënkryetar i Parlamentit Evropian nga 1999 deri në 2014. Ai është aktualisht president i Komitetit Ndërkombëtar në Kërkim të Drejtësisë (ISJ) me qendër në Bruksel.
