Ndërsa mijëra iranianë në mbarë botën nderojnë viktimat e masakrës së të burgosurve politikë në verën e vitit 1988, regjimi nën presidentin e ri Massoud Pezeshkian ka përshkallëzuar taktikat e tij represive, duke vendosur një rekord të zymtë për ekzekutime. Më 7 gusht, të paktën 29 të burgosur u ekzekutuan në një ditë të vetme – numri më i lartë në vite. Ekzekutimet përfshinin 26 të burgosur në burgun e Ghezel Hesarit dhe tre, mes tyre dy gra, në burgun qendror të Karajit. Një ditë më parë, Reza Rasaei, një i burgosur politik i arrestuar gjatë kryengritjes së vitit 2022, u var në Kermanshah. Që nga zgjedhjet e rreme të regjimit, 87 qytetarë janë vrarë nga shteti.
Pavarësisht dënimeve dhe deklaratave shqetësuese nga komuniteti ndërkombëtar, besimi i regjimit në mosndëshkimin mbetet i palëkundur. Për shumë vite, Raportuesi Special i OKB-së, Javaid Rehman, ka theksuar se mosndëshkimi sistematik i ka mundësuar regjimit të përjetësojë qasjet e tij brutale. “Mosndëshkimi institucional dhe mungesa e një sistemi për përgjegjësi për shkeljet e të drejtave të njeriut përshkon sistemin politik dhe ligjor të Republikës Islamike të Iranit. Mungesa e llogaridhënies rrjedh nga mangësi të ndryshme brenda strukturave shtetërore, duke përfshirë mohimin e parimeve të sundimit të ligjit dhe ndarjes së pushteteve”, deklaroi Prof. Rehman në raportin e tij.
Ky mosndëshkim i rrënjosur i ka lejuar figurat kryesore përgjegjëse për mizoritë e kaluara të vazhdojnë veprimet e tyre represive. Dështimi për të mbajtur regjimin përgjegjës për masakrën e 1988-ës i ka mundësuar atij të përjetësojë shtypjen brutale të disidencës deri më sot.
For 3 decades, the int’l com.has been silent over the #1988massacre. The mullahs have continued with impunity to violate human rights in Iran, launch terrorist operations, and wage wars in the Middle East and other countries. Now, the time has come to end this silence. pic.twitter.com/NIDTA1EN6S
— Maryam Rajavi (@Maryam_Rajavi) August 25, 2018
Shtypja e pamëshirshme e disidencës nga regjimi ishte shumë e dukshme gjatë protestave të nëntorit 2019. Të shkaktuara nga një rritje e papritur e çmimeve të karburantit, demonstratat u shndërruan me shpejtësi në një kryengritje mbarëkombëtare. Direktiva e Udhëheqësit Suprem Ali Khamenei për të “bërë gjithçka që duhet” rezultoi në një goditje brutale, duke çuar në vdekjen e rreth 1,500 protestuesve, duke përfshirë gra dhe të mitur. Në një model të ngjashëm, kryengritjet e vitit 2022 u përballën me shtypje të ashpër, me mbi 750 protestues të vrarë, më shumë se 30,000 të arrestuar, qindra të përdhunuar dhe të paktën dhjetë disidentë të ekzekutuar deri më sot.
Sekretarja e Përgjithshme e Amnesty International, Agnès Callamard, ka theksuar mosndëshkimin e rrënjosur brenda sistemit politik të Teheranit. “Që Ebrahim Raisi është ngritur në presidencë në vend që të hetohej për krimet kundër njerëzimit… është një kujtesë e zymtë se mosndëshkimi mbretëron suprem në Iran,” deklaroi Callamard në vitin 2021. Nën mandatin e Raisit si kreu i gjyqësorit, ndodhi një goditje e ashpër ndaj të drejtave të njeriut, me disidentë paqësorë, mbrojtës të të drejtave të njeriut dhe anëtarët e grupeve minoritare të persekutuara në mënyrë arbitrare të arrestuar, të nënshtruar zhdukjeve të detyruara dhe të torturuara.
Megjithëse vdekja e Raisit në maj 2024 shënoi fundin e një epoke, trashëgimia e tij e mosndëshkimit dhe represionit vazhdon. Raisi, një anëtar kyç i Komisionit të Vdekjes 1988, luajti një rol kryesor në ekzekutimet masive të disidentëve politikë. Trashëgimia e këtij brutaliteti vazhdon edhe nën regjimin aktual, siç dëshmohet nga rritja e fundit e ekzekutimeve.
#MaryamRajavi: For 3 decades, int’l com. has been silent over #1988massacre.
The mullahs have continued w/ impunity to violate human rights in #Iran, launch terrorist operations, and wage wars in Middle East and other countries. Now, time has come to end this silence. pic.twitter.com/773U9K4auj— Women's Committee NCRI (@womenncri) August 25, 2018
Shifrat e ekzekutimit të korrikut, të raportuara nga Irani Human Rights Monitor, ishin alarmante të larta, me 53 individë të dënuar me vdekje krahasuar me 10 në qershor. Kjo valë brutaliteti përfshiu ekzekutimin e pesë grave, duke nxjerrë në pah egërsinë pa dallim të regjimit.
Raportuesi Special i OKB-së ka bërë vazhdimisht thirrje për një mekanizëm të pavarur ndërkombëtar hetimor dhe përgjegjësie për të adresuar këto shkelje të rënda të të drejtave të njeriut. Ky mekanizëm i propozuar synon të mbledhë dhe të ruajë prova për ndjekjet penale të ardhshme dhe të sigurojë drejtësi për viktimat e mizorive të regjimit.
Ndërsa bota njeh kujtimin e më shumë se 30,000 të burgosurve politikë të vitit 1988, ekzekutimet dhe represioni i vazhdueshëm në Iran nxjerrin në pah angazhimin e palëkundur të regjimit ndaj metodave të tij brutale. Komuniteti ndërkombëtar duhet të lëvizë përtej dënimeve verbale dhe të ndërmarrë veprime vendimtare për ta mbajtur regjimin iranian përgjegjës për shkeljet e vazhdueshme të të drejtave të njeriut.
Time to end impunity in Iran. Those responsible for the #1988Massacre should be brought to justice.
Canada and 46 other countries sponsored a new resolution in the UN 3rd committee today to condemn human rights violations and the culture of impunity in Iran. #ProsecuteRaisiNOW pic.twitter.com/vfZoXSWzRy— Aladdin Touran (@AladdinTouran) November 17, 2021