Regjimi i Iranit Nën Kritikë Ndërkombëtare për Ekzekutimet Rekord dhe Shtypjen në Rritje

Nga
Shahriar Kia
-
89
Në tetor 2025, OKB dhe BE dënojnë Iranin për rekord ekzekutimesh dhe shtypje të përshkallëzuar pas sulmeve izraelite.Këshilli i të Drejtave të Njeriut i Kombeve të Bashkuara në sesion në Gjenevë

Në fund të tetorit 2025, zyrtarë të lartë të Kombeve të Bashkuara dhe Bashkimi Evropian lëshuan paralajmërime urgjente mbi atë që ata përshkruan si një përshkallëzim të mprehtë të shtypjes shtetërore dhe ekzekutimeve në Iran pas sulmeve të qershorit 2025 nga Izraeli dhe Shtetet e Bashkuara. Regjimi klerikal, sipas tyre, nuk ka reaguar duke lehtësuar masat e emergjencës, por duke thelluar përdorimin e dënimit me vdekje, mbikëqyrjes, arrestimeve në masë dhe frikësimit transnacional.

Raportuesja e Veçantë e OKB-së: “Ekzekutuar për të Mbjellë Friken, Jo Drejtësinë”

Mai Sato, Raportuesja e Veçantë e OKB-së për situatën e të drejtave të njeriut në Iran, paraqiti raportin e saj më të fundit në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së më 31 tetor 2025. Ajo paralajmëroi se fundi i përshkallëzimit ushtarak 12-ditor në qershor — gjatë të cilit u vranë më shumë se 1.100 civilë dhe u lënduan mbi 5.600 — nuk ka sjellë lehtësim për shoqërinë iraniane.

“Agresioni i jashtëm ka ushqyer një shtypje të brendshme më të thellë,” tha Sato. “Të drejtat e popullit iranian për jetë dhe liri janë nën kërcënim të paprecedent.”

Sato raportoi se mbi 1.000 ekzekutime janë dokumentuar deri në shtator 2025, numri më i lartë i regjistruar në vite dhe një vazhdim i rritjes së vazhdueshme nga 2024. Ajo vuri në dukje se vetëm rreth 8% e ekzekutimeve shpallen publikisht, duke e quajtur praktikën “një politikë të qëllimshme të frikës dhe hakmarrjes”. Shumë ekzekutime, sipas saj, pasojnë gjyqe të padrejta, rrëfime të detyruara ose akuza të paqarta për sigurinë kombëtare si “veprim kundër sigurisë kombëtare” ose “korrupsion në tokë”.

Ajo gjithashtu raportoi dëbime në masë të shtetasve afganë, zgjerimin e ligjeve të spiunazhit që kufizojnë shprehjen dhe forcimin e goditjeve ndaj shoqërisë civile, gazetarëve, aktivisteve të grave dhe minoriteteve etnike dhe fetare.

Sato u bëri thirrje Iranit të ndalojë menjëherë ekzekutimet, të vendosë një moratorium dhe të lejojë mbikëqyrje ndërkombëtare të burgjeve. “Kjo është një moment vendimtar për Iranin për të rindërtuar besimin me popullin e tij,” tha ajo.

BE: Ekzekutimet Arrijnë një “Rekord të Ri të Lartë”

Gjatë sesionit të Komitetit të Tretë të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së më 30 tetor 2025, delegacioni i BE-së deklaroi se Irani kryen mesatarisht tre deri në katër ekzekutime çdo ditë. BE tha se viti 2025 ka shënuar një numër rekord ekzekutimesh. Ajo dënoi përdorimin e dënimit me vdekje nga regjimi klerikal në të gjitha rastet dhe rrethanat.

Bashkimi Evropian ngriti alarm për shtypjen transnacionale. Ai theksoi se disidentët dhe gazetarët iranianë janë synuar brenda territorit të BE-së. Këta persona janë përballur me mbikëqyrje dhe frikësim.

“BE kërkon lirimin e menjëhershëm dhe pa kushte të të gjithë personave të ndaluar në mënyrë arbitrare,” thuhet në deklaratë. Kjo përfshin shtetasit me dy shtetësi dhe qytetarët e huaj të mbajtur për qëllime politike.

Amnesty International: Të Burgosurit Politikë në Rrezik të Menjëhershëm

Më 29 tetor 2025, Amnesty International kërkoi pezullimin e menjëhershëm të ekzekutimeve. Organizata paralajmëroi se shumë të burgosur, përfshirë Manouchehr Falah, rrezikojnë ekzekutim të menjëhershëm. Ajo theksoi se këta persona janë dënuar pas gjyqeve të padrejta dhe të motivuara politikisht.

“Autoritetet duhet të ndalin të gjitha ekzekutimet dhe të garantojnë rigjyqe të drejta në përputhje me standardet ndërkombëtare,” deklaroi Amnesty.

Komisioni Ndërkombëtar: Krimet e Mundshme Kundër Njerëzimit

Sara Hossain, Kryetare e Misionit të Pavarur Ndërkombëtar të Zbulimit të Fakteve për Iranin, foli në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së më 31 tetor 2025. Ajo tha se shkalla dhe metodat e ekzekutimeve mund të përbëjnë krime kundër njerëzimit.

Ajo tha se komisioni ka dokumentuar “shkelje sistematike të të drejtës për jetë”. Këto përfshijnë ekzekutime pa njoftuar familjet dhe mohimin e të drejtave të varrimit. Komisioni raportoi edhe varrime sekrete, si rasti i të burgosurit politik kurd Hamid Hosseinnejad Heydranlou. Ai u ekzekutua më 20 prill 2025 dhe vendndodhja e varrit të tij u mbajt e fshehtë.

“Modelet janë të qëllimshme dhe të koordinuara,” tha Hossain. “Të përgjegjshmit — duke përfshirë autoritetet gjyqësore — mund të mbahen përgjegjës individualisht”.

Një Pikë Kthese

Organizatat ndërkombëtare të të drejtave të njeriut theksuan se kjo trajektore nuk është e përkohshme. Ato thanë se situata reflekton një strategji shtetërore të strukturuar. Qëllimi është shtypja e mosmarrëveshjeve dhe pengimi i protestave. Strategjia synon gjithashtu rivendosjen e kontrollit pas viteve të krizave kombëtare dhe rënies ekonomike.

Sato përfundoi se vala aktuale e ekzekutimeve përfaqëson “një politikë të qëllimshme të frikës dhe hakmarrjes”, sesa zbatimin e drejtësisë.

 

ARTIKUJ TË NGJASHËMMË SHUMË NGA AUTORI