Refuzimi i regjimit klerikal iranian për të marrë pjesë në samitin “Paqja 2025” në Sharm el-Sheikh, Egjipt, thekson se strategjia e tij e mbijetesës bie në kundërshtim të thellë me bashkëjetesën rajonale. Samiti — i organizuar nga Egjipti me pjesëmarrje të gjerë transatlantike, arabe dhe aziatike — synonte të konsolidonte armëpushimin në Gaza dhe të kalonte drejt qeverisjes, mbikëqyrjes së rindërtimit dhe përjashtimit të fraksioneve të armatosura nga politika. Mungesa e Teheranit ishte domethënëse: pjesëmarrja në një kuadër të tillë do të kishte nënkuptuar pranimin e kufizimeve mbi vetë instrumentet — përfaqësuesit, milicitë dhe ideologjinë militante — që përcaktojnë pushtetin e tij.
Mediet shtetërore iraniane e justifikuan bojkotin si një vendim sovran, të nxitur nga “sulmet” dhe sanksionet perëndimore. Por këto presione ishin pikërisht ato që samiti synonte të zbutte. Motivi i vërtetë ishte vetëruajtja: pjesëmarrja do të ekspozonte dobësitë e regjimit brenda vendit dhe do të minonte aftësinë e tij për të përdorur luftën përmes përfaqësuesve jashtë vendit.
#Iranian Regime’s Fourfold Objectives in the #GazaCrisishttps://t.co/UXfRouGv2b
— NCRI-FAC (@iran_policy) November 9, 2023
Themelet Ideologjike
Kushtetuta e Republikës Islamike ka të ngulitur përplasjen në politikën e jashtme. Ajo detyron rezistencë ndaj “fuqive hegjemone” dhe mbështetje për lëvizje jashtë Iranit. Kjo klauzolë ideologjike rrjedh nga parulla e luftës e Ajetollah Khomeinit. Ai tha se “rruga për në Jerusalem kalon përmes Karbalasë”. Kjo parullë e shenjtëroi militantizmin rajonal dhe e bëri ndërhyrjen një detyrë morale. Ajo mbetet burim legjitimiteti, financimi dhe statusi për organet e sigurisë së Iranit. Prandaj, çdo proces që nxit çmilitarizimin, mbikëqyrjen ose krijimin e rregullave rajonale sulmon drejtpërdrejt thelbin ideologjik të regjimit. Edhe pjesëmarrja simbolike në një konferencë paqeje do të binte ndesh me narrativën themeluese të tij.
Watch a 7 min recap of:
Crisis and War in the #MiddleEast: The Roots and Solutions
Understanding the #Iranian regime’s Goals in the Crisis pic.twitter.com/oikos96Kxu— NCRI-FAC (@iran_policy) January 2, 2024
Instrumentet e Pushtetit
Instrumenti kryesor i regjimit janë Trupat e Gardës Revolucionare Islamike (IRGC) dhe Forca ekspedicionare Quds. Këto struktura e zbatojnë ideologjinë e regjimit përmes luftës me përfaqësues. Në vitin 2019, SHBA i shpalli ato Organizatë të Huaj Terroriste. IRGC-ja specializohet në armatosjen dhe financimin e aktorëve joshtetërorë. Ajo mbështet Hezbollahun, Huthit dhe disa milici irakiane. Qëllimi i tyre është ndikimi pa luftë të drejtpërdrejtë ndërmjet shteteve. Raportet e OKB-së dhe ato perëndimore e lidhin vazhdimisht Iranin me këto grupe.
Ato tregojnë se raketat dhe komponentët e dronëve të kapur kanë origjinë iraniane.
Çdo kuadër që monitoron rrjedhën e armëve ose përjashton milicitë nga qeverisja, pra, kërcënon ndikimin rajonal të Teheranit. Ndërsa mediet iraniane pretendojnë se shmangia e Sharmit nuk do ta dobësojë ndikimin e tyre, çdo forcim i mekanizmave të verifikimit bën pikërisht këtë.
#Iran's Regime Dismisses Gaza Ceasefire, Defies @IAEA and Keeps Missile Talks Off Limitshttps://t.co/clj8FHa6ZH
— NCRI-FAC (@iran_policy) October 6, 2025
Dobësitë e Brendshme
Brenda vendit, shteti klerikal përballet me një krizë të thellë legjitimiteti. Vitet e represionit kanë shteruar miratimin publik — pjesëmarrja në raundin e parë të zgjedhjeve presidenciale të vitit 2024 ra në rreth 8%, më e ulëta që nga viti 1979. Për ta kompensuar këtë, regjimi mbështetet në aparatin e sigurisë dhe propagandën, duke e paraqitur kombin si të rrethuar nga armiqtë. Pjesëmarrja në një rend rajonal bashkëpunues do ta shponte këtë narrativë dhe do të zbulonte dobësinë. Ndërkohë, represioni është përshkallëzuar: të dhënat e OKB-së tregojnë të paktën 975 ekzekutime në vitin 2024 dhe mbi 1,000 tashmë në vitin 2025 — numri më i lartë në gati katër dekada. Organizatat e të drejtave të njeriut dokumentojnë tortura, gjyqe farsë dhe diskriminim sistematik. Një qeveri që sundon me frikë nuk mund të përballojë imazhin e paqes.
Pamja ekonomike është po aq e zymtë. Inflacioni sillet rreth 40%, rial-i ka rënë nën një milion për dollar, dhe Banka Botërore parashikon tkurrje ekonomike në vitin 2025. Plani simbolik i parlamentit për të hequr katër zero nga monedha thekson kolapsin, jo reformën. Konflikti jashtë kufijve shërben për të larguar vëmendjen nga kalbëzimi i brendshëm.
Nxitjet Strukturore
Paqja kërcënon tre shtyllat e mbijetesës së regjimit: legjitimitetin ideologjik të bazuar në përplasje, ekonominë klienteliste të IRGC-së që ushqehet nga aventurat e jashtme, dhe narrativën propagandistike që fajëson armiqtë e huaj për çdo krizë. Një rend rajonal që thekson mbikëqyrjen dhe çarmatimin do t’i shpërbënte të treja. Prandaj, bojkoti i Teheranit ndaj Sharmit nuk ishte taktik, por strukturor.
Përfundimi
Doktrina e Udhëheqësit Suprem Ali Khamenei — se Irani duhet të luftojë jashtë për të shmangur luftën në shtëpi — e kodifikon konfliktin e përhershëm përmes përfaqësuesve. Edhe mes tensioneve bërthamore dhe goditjeve të drejtpërdrejta ndaj objekteve iraniane gjatë Luftës Dymbëdhjetë Ditore të qershorit, Teherani refuzoi kompromisin, duke e parë përmbajtjen si dorëzim ekzistencial. Kështu, ndërsa shumica e shteteve mbështesin kornizën e paqes për Gazën, sundimtarët iranianë nuk mund ta bëjnë këtë. Mbijetesa e regjimit varet nga kriza e përhershme. Paqja e vërtetë rajonale mbetet e pamundur pa ndryshim politik. Ky ndryshim duhet të shkatërrojë aparatin që e barazon konfliktin me ekzistencën.
